Iompar frithshóisialta leanaí

Thug Cuid 13 den Acht um Cheartas Coiriúil 2006 forálacha isteach sa dlí coiriúil chun déileáil le hiompar frithshóisialta déanta ag leanaí ó 12 go 18 mbliana d'aois. Cuireann na cumhachtaí seo ar chumas na nGardaí déileáil le hiompar frithshóisialta dá leithéid ar roinnt bealaí, lena n-áirítear:

• Rabhaidh faoi iompar frithshóisialta a eisiúint do leanaí
• Cruinnithe a thionól chun iompar frithshóisialta linbh a phlé
• Iarraidh ar leanbh agus a t(h)uismitheoirí nó a c(h)aomhnóir aontú le conradh i gcomhair dea-iompair agus
• Iarraidh ar na cúirteanna ordú um iompar frithshóisialta (ar a dtugtar ASBO de ghnáth) a eisiúint i ndáil le leanbh

Tá na forálacha uile sin deartha chun cur ar chumas na nGardaí déileáil le hiompar frithshóisialta ar bhealach éifeachtúil agus an leanbh á choinneáil amach as córas an cheartais choiriúil.

Is í aidhm na bhforálacha cobhsaíocht a fháil idir cosaint a thabhairt do chearta na sochaí agus déileáil le hiompar frithshóisialta déanta ag leanaí.

Cad é iompar frithshóisialta?

Gníomhaíonn leanbh ar bhealach frithshóisialta má chúisíonn sé/sí, nó más dóchúil sna cúinsí go gcúiseodh sé na nithe seo a leanas do dhuine amháin nó níos mó nach bhfuil cónaí orthu sa teach céanna leis an leanbh:

• Ciapadh nó
• Scanrúlacht, anacair, eagla, nó imeaglú suntasach nó leanúnach nó
• Dochrú suntasach nó leanúnach dá gcumas úsáid nó sult a bhaint as a maoin

Is iad na samplaí d'iompar frithshóisialta ná imeaglú, iompar mí-iompar nó bagairt agus loitiméireacht.

Cad é rabhadh um iompar frithshóisialta?

Féadann garda rabhadh um iompar frithshóisialta a eisiúint d'aon leanbh a ghníomhaigh ar bhealach frithshóisialta.

Féadann an garda an rabhadh iompair a eisiúint don leanbh ó bhéal agus caithfear é a sheirbheáil ar an leanbh agus ar a t(h)uismitheoirí nó ar a c(h)aomhnóir i scríbhinn freisin. Ní mór don fhógra scríofa na nithe seo a leanas a chuimsiú:

• Ráiteas gur ghníomhaigh an leanbh ar bhealach frithshóisialta
• Cineál an iompair agus cathain agus cá tharla sé
• Éileamh ar an leanbh scoradh den iompar sin
• Fógra ag rá mura gcomhlíontar an t-éileamh ar scoradh den iompar, d'fhéadfaí iarraidh ar an gcúirt ordú iompair a eisiúint

Ní mór do na Gardaí an rabhadh iompair a eisiúint laistigh de mhí amháin ó tharla an t-iompar i gceist. I gcás iompar leanúnach, ní mór an rabhadh a eisiúint laistigh de mhí amháin ó tharlú aitheanta is déanaí an iompair sin.

Bíonn rabhadh iompair i bhfeidhm ar leanbh ar feadh 3 mhí ó eisítear é. Má leanann an páiste sa chineál iompair sainithe sa rabhadh iompair i rith na 3 mhí, is féidir iarratas a dhéanamh chuig an gcúirt ar ordú iompair.

Cathain a thionóltar cruinniú chun iompar frithshóisialta linbh a phlé?

Má eisigh garda rabhadh iompair do leanbh, is féidir leis/léi tuairisc a thabhairt don Cheannfort i gceannas ar an gceantar ag déanamh cur síos ar chúiseanna imní an Gharda faoi iompar an linbh. Tionólann an Ceannfort cruinniú chun iompar an linbh sin a phlé má tá an ceannfort sásta gur:

• Ghníomhaigh an leanbh ar bhealach frithshóisialta agus is dóchúil go leanfaidh sé/sí ar aghaidh á dhéanamh, agus
• Ghníomhaigh an leanbh ar bhealach frithshóisialta cheana féin ach ní bhfuair sé/sí rabhadh i ndáil leis an iompar sin nó chabhródh cruinniú le cosc a chur ar iompar frithshóisialta breise dá leithéid ag an leanbh

Cé a fhreastalaíonn ar chruinniú mar sin?

Iarrann an ceannfort ar na daoine seo a leanas freastal ar an gcruinniú chun iompar an linbh a phlé

• An leanbh
• Tuismitheoirí nó caomhnóir an linbh
• An garda a d'eisigh an rabhadh um iompar frithshóisialta don leanbh
• Má tá baint ag an leanbh leis an gClár um Atreorú Ógánach cheana féin, Oifigeach Idirchaidrimh don Óige
• Aon duine/daoine eile a mheastar go mbeadh siad in ann cúnamh a thabhairt don leanbh nó do thuismitheoirí nó caomhnóir an linbh

Ag an gcruinniú, míníonn an ceannfort don leanbh agus do na tuismitheoirí nó caomhnóir i bhfocail shimplí cad é an t-iompar frithshóisialta atá i gceist agus an tionchar a bhíonn aige ar dhaoine eile.

Iarrtar ar an leanbh a admháil gur tharla an t-iompar agus iarracht a dhéanamh stop a chur leis. Iarrtar ar na tuismitheoirí nó ar an gcaomhnóir freisin iompar an linbh a admháil agus céimeanna a thógáil chun cosc a chur ar an iompar sin.

Má aontaíonn an leanbh agus na tuismitheoirí nó an caomhnóir glacadh leis sin, ullmhaíonn an ceannfort cáipéis ar a dtugtar conradh dea-iompair.

Cad é conradh dea-iompair?

Leagann conradh dea-iompair síos i scríbhinn na tiomantais nó na gealltanais a thug an leanbh agus na tuismitheoirí nó an caomhnóir ag an gcruinniú a tionóladh chun iompar an linbh a phlé. Síníonn an leanbh agus na tuismitheoirí nó an caomhnóir é.

Bíonn an conradh dea-iompar i bhfeidhm ar feadh tréimhse uasta 6 mhí ó dháta an chruinnithe, ach féadtar é a shíneadh ar feadh 3 mhí eile ar iarratas an linbh agus na dtuismitheoirí nó an chaomhnóra.

Cad a tharlaíonn má bhriseann leanbh an gealltanas a tugadh sa chonradh dea-iompair?

Má ghníomhaigh leanbh nó má leanann leanbh ar aghaidh ag gníomhú ar bhealach a bhriseann na tiomantais sa chonradh, féadann an ceannfort cruinniú eile a iarraidh chun an conradh a athnuachan má aontaíonn an leanbh agus na tuismitheoirí nó an caomhnóir é sin a dhéanamh. Má chreideann an ceannfort, áfach, nach gcabhródh cruinniú eile le cosc a chur ar iompar frithshóisialta an linbh i gceist, féadann an ceannfort

• Moladh a thabhairt gur chóir don leanbh páirt a ghlacadh sa Chlár um Atreorú Ógánach nó
  Má tá sé/sí sásta nach cuí don leanbh páirt a ghlacadh sa Clár um Atreorú Ógánach, iarraidh ar Chúirt na Leanaí ordú iompair a eisiúint i ndáil leis an leanbh.

Tá an dá rogha sin ag an gceannfort freisin má dhiúltaíonn an leanbh nó na tuismitheoirí nó an caomhnóir conradh dea-iompair a shíniú ag an gcéad chruinniú, nó má chinneann an ceannfort ag an tús nach gcabhródh cruinniú le cosc a chur ar iompar frithshóisialta an linbh i gceist.

Cad é ordú iompair?

Eisíonn Cúirt na Leanaí ordú um iompar frithshóisialta nuair a iarrann ball den Gharda Síochána (nach bhfuil faoi bhun ghrád an cheannfoirt) ar an gcúirt ordú a eisiúint a chuireann cosc ar leanbh 12 bhliain d'aois nó níos mó aon rud a shonraítear san ordú a dhéanamh.

Sula ndéanann an Chúirt ordú iompair mar sin, ní mór di a bheith sásta:

• Cé gur shínigh an leanbh an conradh dea-iompair nó ghlac sé/sí páirt sa chruinniú leis na Gardaí, lean an leanbh ar aghaidh lena (h)iompar frithshóisialta agus ní dóchúil go stopfaidh sé/sí
• Tá gá le hordú chun cosc a chur ar an leanbh leanúint ar aghaidh ag gníomhú mar sin
• I bhfianaise an tionchair nó an tionchair dhóchúil a bhíonn ag an iompar sin ar dhaoine eile, tá an t-ordú réasúnta sna cúinsí.

Is féidir leis an gcúirt cibé téarmaí nó coinníollacha a mheasann sí gur cuí iad a chur i bhfeidhm san ordú.
Mar shampla, d'fhéadfadh an chúirt coinníoll a chuimsiú san ordú a luann nár chóir do leanbh a bheith níos gaire ná 50 méadar do theach ar chúisigh sé/sí crá ann nó d'fhéadfadh sí ordú do leanbh gan dul chuig ionad siopadóireachta ar leith.

Le cois sin, féadann an chúirt éileamh ar an leanbh roinnt riachtanas eile a chomhlíonadh maidir le tinreamh scoile nó tuairisc a thabhairt do gharda, múinteoir nó duine eile le húdarás.

Cé chomh fada a bhíonn ordú iompair i bhfeidhm?

Bíonn ordú iompair a eisíonn Cúirt na Leanaí i bhfeidhm ar leanbh ar feadh tréimhse uasta dhá bhliain ó dháta an ordaithe. Tá údarás ag an gcúirt, áfach, an t-ordú a athrú nó a scaoileadh má iarrann an leanbh lena mbaineann, a t(h)uismitheoirí nó a c(h)aomhnóir, nó ball den Ghardaí ag grád nach bhfuil faoi bhun ghrád ceannfoirt air.

An féidir le leanbh achomharc a dhéanamh i gcoinne ordú iompair?

Is féidir le leanbh a eisíodh ordú iompair ina leith achomharc i gcoinne an ordaithe a dhéanamh chuig an gCúirt Chuarda laistigh de 21 lá ón dáta a eisíodh an t-ordú. Má tá sé ar intinn ag an leanbh nó ag na tuismitheoirí nó caomhnóir achomharc a dhéanamh i gcoinne an ordaithe, ní mór dóibh an ceannfort i gceannas ar an gceantar ina gcónaíonn an leanbh a chur ar an eolas faoi.

An bhfuil aon chionta a bhaineann le rabhaidh iompair?

Nuair a chinneann garda rabhadh iompair a eisiúint i leith linbh féadann an garda éileamh ar an leanbh a (h)ainm agus a s(h)eoladh a thabhairt dó/di chun críche an rabhaidh iompair nó an taifid scríofa de. Mura dtugann an leanbh ainm agus seoladh nó má thugann sé/sí ainm agus seoladh bréagach nó míthreorach, tá an leanbh sin ciontach i gcion agus dlífear, ar é nó í a chiontú go hachomair (Cúirt na Leanaí), aicme E fíneáil a chur air/uirthi.

An bhfuil aon chionta a bhaineann le horduithe iompair?

Má eisíonn Cúirt na Leanaí ordú iompair i leith linbh agus ní chomhlíonann an leanbh sin an t-ordú iompair gan leithscéal réasúnta, tá an leanbh sin ciontach i gcion agus dlífear, ar é nó í a chiontú go hachomair (Cúirt na Leanaí), aicme D fíneáil nó coinneáil i scoil coinneála leanaí ar feadh tréimhse nach mó ná 3 mhí, na an dá cheann, a chur air nó uirthi.

Má ordaítear do leanbh fíneáil agus costais na n-imeachtaí a íoc nuair a chiontaítear é/í in ordú iompair a bhriseadh, ní fhéadann iomlán na fíneála agus na gcostas a bheith níos mó ná €1,500.

An féidir cabhair dhlí shaor a chur ar fáil do leanbh i ndáil le hiarratas chuig an gcúirt ar ordú iompair?

Má tá leanbh faoi réir iarratais ón nGarda Síochána ar ordú iompair, féadtar teastas le haghaidh cabhair dhlí shaor a thabhairt dó/di ar a dtugtar Teastas um Chabhair Dhlí (Ordú Iompair). Beidh an chabhair dhlí sin ar fáil don leanbh freisin má shocraíonn sé/sí achomharc a dhéanamh i gcoinne déanamh an ordaithe.

Má tá iompar frithshóisialta ag dul i gcion ort ba chóir duit teagmháil a dhéanamh le do stáisiún Gardaí áitiúil. Ba chóir duit a mhéid faisnéise agus is féidir a sholáthar faoin iompar. Is féidir leat sonraí teagmhála do stáisiún Gardaí áitiúil a fháil anseo.