Cistí Iontaobhais do dhaoine faoi mhíchumas buan

Is comhaontú dlíthúil é ciste iontaobhais a ligeann do dhuine, ar a dtugtar iontaobhaí, airgead duine eile, ar a dtugtar an tairbhí, a rialú agus a infheisitiú. I gcásanna áirithe d'fhéadfadh níos mó ná tairbhí amháin a bheith ann d'iontaobhas.

Bíonn infheistíochtaí a dhéanann cistí iontaobhais faoi réir cánach de ghnáth ach d'fhéadfadh ciste iontaobhais a bheith díolmhaithe ó cháin má bhíonn an tairbhí bhuanéagumasach. Ciallaíonn sé seo nach bhfuil tú in ann go buan airgead a thuilleamh chun tacú leat féin mar gheall ar thinneas meabhrach nó fisiceach nó míchumas.

Má chomhlíonann ciste iontaobhais ceanglas áirithe, is féidir é a dhíolmhú ó:

• Cáin ioncaim, ÀSPC agus Muirear Sóisialta Uilíocha (MSU) ar ioncam ón gciste
• Cáin Ghnóchan Caipitiúil ar shócmhainní a ceannaíodh ag baint úsáide as an gciste

Chun a bheith díolmhaithe ó cháin, ní mór don chiste iontaobhais na ceanglais seo a leanas a chomhlíonadh:

• Is chun leasa duine amháin nó níos mó atá faoi mhíchumas buan amháin é
• Bailíodh an t-airgead ar fad trí shíntiúis phoiblí, mar shampla, trí achomhairc phoiblí nó trí imeachtaí tionsaithe airgid, nó ó infheistíocht an airgid sin
• Má chruinnítear níos mó ná €381,000, ní féidir le haon duine aonair níos mó ná 30% den iomlán deiridh a bailíodh a thabhairt
• Ní féidir leis an iontaobhaí a rialaíonn an t-iontaobhas a bheith bainteach go díreach leis an tairbhí nó ceangailte leis
• Má fuair gach tairbhí bás agus go bhfuil airgead fós sa chiste, ní mór é a láimhseáil mar chuid dá eastát nó a thabhairt do charthanacht
• Caithfidh an t-airgead san iontaobhas an t-aon fhoinse ioncaim a thabhairt don tiarbhí nó do na tairbhithe, seachas:
  • Pinsean ealáine nó sochair arna n-íoc ag an Roinnn Coimimirce Sóisialaí as an tinneas nó an míchumas a chuir faoi mhíchumas buan iad
  • Ioncam nó gnóthachain ó íocaíochtaí cúitimh díobhála pearsanta

Má chomhlíonann iontaobhas na ceanglais, tá sé díolmhaithe ó cháin ar:

• Íocaíochtaí a dhéantar as an iontaobhas leis an tairbhí nó leis na tairbhithe
• Díbhinní ó infheistíochtaí a rinne an t-iontaobhaí le cistí an iontaobhais
• Cáin Ghnóchan Caipitiúil ar ghnóthachain an tairbhí déanta as díol nó diúscairt sócmhainní a ceanaíodh ag baint úsáide as an gciste

Chun go gcáileoidh an tairbhí do na díolúintí seo, ní mór don ioncam agus do ghnóthachain ó na foinsí seo a bheith níos mó ná leath dá ionam iomlán agus gnóthachain inmhuirir don bhliain. Ní chuimsíonn ioncam agus gnóthachain iomlán:

• Ioncam ó íocaíochtaí cúitimh díobhála pearsanta
• Pinsean ealáine nó sochair arna n-íoc ag an Roinnn Coimimirce Sóisialaí as an tinneas nó an míchumas a chuir faoi mhíchumas buan iad

Is féidir le hiontaobhaithe agus tairbhithe iarratas a dhéanamh freisin ar dhíolúione ó Cháin Choineála ar Ús Taisce (DIRT).

Ní mór duit tuairisceán cánach a dhéanamh ar ioncam iomlán, lena n-áiritear ioncam atá díolmhaithe ó cháin.

Nuair a éilíonn tú díolúine cánach den chéad uair, beidh ort na doiciméid seo a leanas a sheoladh chuig na Coimisinéirí Ioncaim:

• Teastas leighis a shonraíonn an éagumas agus a dheimhníonn nach bhfuil na tairbhithe in ann tacú leo féin go buan
• Cóip den ghníomhas iontaobhais

Tá impleachtaí casta dlíthiúla ag baint le ciste iontaobhais a bhunú Tá sé tábhachtach comhairle a fháil ó ghairmí dlí cáilithe (mar shampla, aturnae). B'fhéidir gur mhaith leat na himpleachtaí cánach a phlé le cuntasóir nó leis na Coimisinéirí Ioncaim (nó leis an dá).

Is féidir freisin faoiseamh cánach a fháil ar íocaíochtaí a dhéantar le daoine faoi éagumas bua, trí ghníomhas cúnaint.