Ceadúnais agus úinéireacht madraí

Más úinéir madra tú, ní mór ceadúnas madra a bheith agat agus micrishlis a chur ar do mhadra. Féach thíos le haghaidh tuilleadh faisnéise. Is féidir leat seiceáil thíos freisin an bhfuil pór toirmiscithe madra agat.

Caithfidh do mhadra a bheith faoi do smacht, nó faoi smacht duine freagrach eile má tá sé lasmuigh de do theach nó d’áitreabh. Tá tú faoi dhliteanas as aon ghortú nó damáiste a dhéanann do mhadra do dhaoine nó do bheostoc.

Tá údaráis áitiúla freagrach as madraí a rialú faoin Acht um Rialú Madraí 1986. Is féidir leo maoir madraí a cheapadh, dídean le haghadh madraí a sholáthar, madraí a urghabháil, fíneálacha ar an láthair a ghearradh agus imeachtaí cúirte a thionscnamh i gcoinne úinéirí madraí.

Féadfar tú a dhícháiliú ó mhadra a choimeád má ciontaíodh thú i gcion cruálachta ar mhadra faoi na hAchtanna um Chosaint Ainmhithe 1911 agus 1965.

An gcaithfidh mé ceadúnas a fháil do mo mhadra?

Ní mór ceadúnas a bheith ag gach madra atá os cionn 4 mhí d’aois. Ní bhíonn ceadúnas de dhíth ar choileáin faoi 4 mhí atá fós lena máithreacha, ach nuair a fhágann siad a máithreacha caithfidh ceadúnas a bheith acu.

Tá 3 chineál ceadúnais madraí ann:

1. Ceadúnas madra aonair, a chosnaíonn €20 agus atá bailí ar feadh bliana
2. Ceadúnas ‘saolré an mhadra’, a chosnaíonn €140 agus atá bailí ar feadh shaolré an mhadra
3. Ceadúnas madra ginearálta, a chosnaíonn €400 agus atá bailí ar feadh bliana. Cumhdaíonn sé seo níos mó ná madra amháin ag láthair amháin

Féadfaidh tú iarratas a dhéanamh ar cheadúnas madra aonair nó ar feadh an tsaoil ag d’oifig phoist áitiúil nó licences.ie. Ní mór iarratas ginearálta ar cheadúnas madra a chur isteach chuig d’údarás áitiúil.

Níl gá le ceadúnais le haghaidh:

• Madraí treorach le haghaidh daoine dalla
• Madraí i seilbh údaráis áitiúil
• Madraí i seilbh an ISPCA nó na nGardaí
• Aon mhadra a allmhairítear isteach sa Stát ar feadh níos lú ná 30 lá

An gcaithfidh mé micrishlis a chur ar mo mhadra?

Caithfidh tréidlia micrishlis a chur ar gach madra agus é a chlárú ar bhunachar sonraí údaraithe faoin am a mbeidh 12 sheachtain bainte amach aige. Bíonn sé seo i gceist freisin má fhágann madra an réadmhaoin inar rugadh é sula mbeidh 12 sheachtain bainte amach aige. Tá na rialacháin leagtha amach sna Rialacháin um Mhicreashliseadh Madraí 2015.

Má tá tú ag fógairt go bhfuil madra ar díol, caithfidh cód mhicrishlis an mhadra a bheith san fhógra.

An gcaithfidh mo mhadra coiléar a chaitheamh?

Caithfidh madra coiléar a chaitheamh i gcónaí. Caithfidh ainm agus seoladh an úinéara a bheith ar an gcoiléar. Mura bhfuil an t-aitheantas seo ag do mhadra, is féidir le maor madraí fíneáil ar an láthair a ghearradh ort (Féach ‘Pionóis’ thíos). Mura n-íocann tú an fhíneáil seo laistigh den tréimhse shonraithe, féadfaidh an t-údarás áitiúil tú a ionchúiseamh.

Cad iad na cumhachtaí atá ag maor madraí?

Tá de chumhacht ag maoir madraí:

• Ainm agus seoladh aon duine a iarradh a bhfuil amhras ina leith go bhfuil cion déanta aige faoin Acht um Rialú Madraí
• Aon madra a urghabháil agus a choinneáil
• Dul isteach in aon áitreabh (seachas do theaghas) chun madra a ghabháil agus a choinneáil

Féadfaidh Garda tú a ghabháil má:

• Bhacann tú maor madraí le linn a chuid oibre
• Dhiúltaíonn tú d’ainm agus do sheoladh a thabhairt do mhaor madraí.
• Thugann tú ainm agus seoladh bréagach do mhaor madraí.

Is féidir le maor madraí fianaise ar do cheadúnas madra a iarraidh ort agus mura féidir leat é sin a dhéanamh, is féidir leo fíneáil ar an láthair a eisiúint (féach ‘Pionóis’ thíos).

Ní stopfaidh madra mo chomharsa ag tafann. Cad is féidir liom a dhéanamh?

Mura stopfaidh madra do chomharsa ag tafann agus mura bhfuil tú in ann an cheist a réiteach leo, féadfaidh tú gearán a dhéanamh leis an gCúirt Dúiche agus éisteacht a lorg. Nuair a fhaigheann tú dáta cúirte, ní mór duit fógra a thabhairt don úinéir madra ag baint úsáide as an bhfoirm chúirte, atá ar fáil ó d’údarás áitiúil nó ón gCúirt Dúiche.

Salú ag madraí

Is cion é ligean do mhadra atá faoi do smacht áit phoiblí á shalú. Má tharlaíonn sé, caithfidh tusa, nó an duine atá i bhfeighil an mhadra, an faecas a aistriú agus fáil réidh leis ar bhealach ceart agus glan.

Má shalann do mhadra áit phoiblí agus mura phiocann tú suas an faecas, féadfaidh tú fíneáil €150 ar an láthair a fháil nó ar do chiontú go hachomair fíneáil suas le €4,000.

Madraí fáin

Is éard is madraí fáin ann ná madraí atá in áit phoiblí agus nach mbíonn an t-úinéir nó duine freagrach in éineacht leo. Breathnaítear ar mhadraí nach bhfuil faoi rialú cuí mar mhadraí fáin freisin. féadfaidh tú fíneáil ar an láthair a fháil mura bhfuil do mhadra faoi rialú cuí. Is féidir leis an maor madraí nó leis na Gardaí madraí fáin a urghabháil agus iad a thabhairt chuig póna madraí. Is féidir na madraí seo a chur síos nó baile nua a fháil dóibh mura bhfaigheann a n-úinéirí ar ais iad laistigh de 5 lá.

Má tá do mhadra ar fán nó má tá sé ar iarraidh, ba cheart duit dul i dteagmháil go díreach leis an bpóna madraí áitiúil le seiceáil an bhfuil do mhadra ann. Sula mbaileoidh tú é, beidh ort táille athéilimh a íoc agus ceadúnas reatha madra a thabhairt ar aird. Mura bhfuil ceadúnas reatha madra agat, caithfidh tú ceadúnas a fháil sula mbaileoidh tú do mhadra.

Madraí nach dteastaíonn

Má tá madra agat nach dteastaíonn a thuilleadh, déan teagmháil le do bhrainse áitiúil den Chumann Éireannach um Fhóirithint ar Ainmhithe . Féadfaidh carthanachtaí madraí nó pónaí glacadh le madraí nach dteastaíonn, cé go bhféadfaí táille a ghearradh ort. Tá sé de chumhacht ag údaráis áitiúla glacadh le madraí nach dteastaíonn agus iad a chur síos murar féidir baile nua a fháil dóibh nó iad a aistriú chuig grúpa leasa ainmhithe.

Níl cosc ar aon phór madraí in Éirinn faoi láthair. Ach má tá cineálacha nó póir áirithe madraí agat, tá rialacha breise ann nach mór duit a leanúint. Baineann sé seo leis na cineálacha madraí seo a leanas, chomh maith le cineálacha nó crosphórtha de na pórtha seo a leanas:

• Tarbh-bhrocaire Meiriceánach
• Tarbh-bhrocaire Sasanach
• Tarbh-bhrocaire Staffordshire
• Tarbhmhaistín
• Pinséir Dobermann
• Sípéir Gearmánach (Alsáiseach)
• Dronnach Róidéiseach
• Rótvaidhléir
• Aicíte Sheapánach
• Tósa Seapánach
• Iallmhadra

In Éirinn ní mór madraí srianta (nó tréithchineálacha agus crosantaigh díobh):

• a choinneáil ar éill ghairid daingean (faoi 2m)
• Le duine os cionn 16 bliana d’aois, atá in ann iad a rialú
• Musal a chur orthu le linn dóibh bheith in áit phoiblí
• Coiléar a chaitheamh ar a bhfuil ainm agus seoladh a úinéara, i gcónaí

Níl feidhm ag na rialacha maidir le musal agus iall a chur ar mhadraí agus le madraí a úsáideann na Gardaí, Póilíní Cuain Bhaile Átha Cliath, Póilíní Aerfoirt an Stáit agus foirne tarrthála in oibríochtaí tarrthála. Níl feidhm ag na rialacha maidir le musal a chur ar mhadraí maidir le madraí treorach do dhaoine dalla.

Is féidir le húdaráis áitiúla fodhlíthe a thabhairt isteach maidir le rialú madraí.

Is treoirphionóis iad na pionóis maidir le rialú madraí atá liostaithe thíos. D’fhéadfadh fíneálacha i do cheantar a bheith níos mó.

Tá rialacha ann maidir le díol agus soláthar peataí, lena n-áirítear madraí.

Má dhíolann tú nó má sholáthraíonn tú 5 pheata nó níos mó i mbliain féilire ní mór duit:

• Cláraigh leis an Roinn Talmhaíochta, Bia agus Mara.
• Coinnigh taifid faoi pheataí le díol nó le soláthar
• Cuir faisnéis áirithe san áireamh má fhógraíonn tú go bhfuil ainmhí ar díol. Mar shampla, má fhógraíonn tú go bhfuil madra agat ar díol, ní mór duit a uimhir mhicrishlis a chur san áireamh
• Gan peataí a dhíol nó a sholáthar faoi aois áirithe (8 seachtaine i gcás madraí)

Tá na rialacha seo leagtha amach sna Rialacháin maidir le Sláinte agus Leas Ainmhithe (Díol nó Soláthar Peataí) 2019.

Tá Cód Cleachtais (pdf) ann do dhaoine a dhíolann agus a sholáthraíonn peataí.

Ní mór láimhseálaí a bheith in éineacht le madra cosanta a úsáidtear in áitreabh gnó neamhchónaithe nó é a bheith faoi cheangal ionas nach féidir leis bheith ar fán gan srian timpeall an áitribh nó éalú. Ní mór fógra a thaispeáint ag an mbealach isteach ag cur in iúl don phobal go bhfuil madra cosanta san áitreabh.

Ní mór don mhadra cosanta coiléar a chaitheamh ar a dtaispeántar ainm agus seoladh a úinéara. Ní mór dó ionchlannán leictreonach a iompar freisin ina bhfuil buanmharc aitheantais arna chur ar fáil ag an ISPCA . Ní mór an t-ionchlannán seo a bheith curtha isteach ag tréidlia nó faoi mhaoirseacht dhíreach tréidlia arna údarú ag an ISPCA. Tá úinéir an mhadra freagrach as an gcostas a bhaineann leis an ionchlannán a chur isteach.

Ní mór do choiníní ina gcoimeádtar níos mó ná 5 mhadra cosanta atá os cionn 4 mhí d’aois clárú leis an údarás áitiúil. Tá rialacha sonracha ann maidir le madraí cosanta a choinneáil.

Foilsíonn an Roinn Forbartha Tuaithe agus Pobail staitisticí maidir le rialú madraí.