Saoire uchtaíoch

Más tuismitheoir tú atá ag uchtú i d’aonar nó mar chuid de lánúin uchtála, is féidir leat 24 seachtain de shaoire a fháil ón obair le saoire uchtaíoch. Ní féidir ach le tuismitheoir amháin sa lánúin cáiliú le haghaidh saoire uchtaíoch.

Tosaíonn na 24 seachtaine ón dáta a chuirtear an leanbh faoi do chúram.

Ní chaithfidh d’fhostóir tú a íoc le linn saoire uchtaíoch, mura bhfuil sé san áireamh i do chonradh. Féadfaidh tú Sochar Uchtaíoch a fháil, má tá dóthain ranníocaíochtaí ÁSPC agat.

Féadfaidh tú suas le 16 seachtaine breise de shaoire uchtaíoch gan phá a ghlacadh, ach ní féidir leat Sochar Uchtaíoch a éileamh ar feadh na seachtainí breise seo.

Ní mór duit fógra 4 seachtaine a thabhairt do d’fhostóir i scríbhinn má tá sé ar intinn agat saoire uchtaíoch a ghlacadh – féach ‘Iarratas a dhéanamh ar shaoire uchtaíoch’ thíos.

Roimh an uchtáil

Sula n-uchtaíonn tú leanbh, b’fhéidir go mbeidh ort freastal ar ranganna ullmhúcháin agus ar chruinnithe réamhuchtála le hoibrithe sóisialta. Tá tú i dteideal am saor ón obair le pá do na ranganna agus na cruinnithe seo.

Féadfaidh uchtaitheoirí cáilithe saoire uchtála a ghlacadh. Is éard is uchtóir cáilithe ann:

• Ná an t-uchtaitheoir aonair, i gcás tuismitheora atá ag uchtú linbh ina n-aonar
• An tuismitheoir ainmnithe i gcás lánúine uchtála

Is féidir leis an lánúin uchtála a roghnú cé ba cheart don tsaoire uchtála a ghlacadh (ní mór dóibh cinneadh a dhéanamh cé hiad an tuismitheoir ainmnithe).

Ciallaíonn lánúin uchtála:

• Lánúin phósta
• Lánúin atá ina bpáirtnéirí sibhialta
• Lánúin chomhchónaithe ag uchtú linbh

Tá an tuismitheoir nach nglacann saoire uchtaíoch i dteideal saoire atharthachta.

Ní chaithfidh d’fhostóir tú a íoc agus tú ar saoire uchtaíoch mura bhfuil sé san áireamh i do chonradh.

Sochar Uchtaíoch

Má tá dóthain ranníocaíochtaí ÁSPC agat, féadfaidh tú iarratas a dhéanamh ar Shochar Uchtaíoch. Íocfaidh an Roinn Coimirce Sóisialaí Sochar Uchtaíoch leat ar feadh na 24 seachtaine iomlána má thosaíonn do shaoire uchtaíoch ar an dáta uchtála.

Ní féidir leat Sochar Uchtaíoch a fháil le linn na 16 seachtaine de shaoire uchtaíoch bhreise.

Iarratas a Dhéanamh ar Shochar Uchtaíoch

Ba cheart duit iarratas a dhéanamh ar Shochar Uchtaíoch 6 seachtaine sula mbeartaíonn tú dul ar shaoire uchtaíoch (nó 12 sheachtain má tá tú féinfhostaithe).

Cad a tharlaíonn do mo ranníocaíochtaí ÁSPC?

Agus tú ag fáil Sochar Uchtaíoch, gheobhaidh tú creidmheasanna ÁSPC go huathoibríoch.

Chun tuilleadh creidmheasanna ÁSPC a chur leis don am a chaitear ar shaoire uchtaíoch bhreise gan phá, ní mór duit iarraidh ar d’fhostóir foirm iarratais ar chreidmheasanna saoire uchtaíoch (pdf) a chomhlánú. Déanann tú é seo tar éis duit filleadh ar an obair.

Má éiríonn tú breoite agus tú ar saoire uchtaíoch, féadfaidh tú iarraidh ar d’fhostóir deireadh a chur le do shaoire uchtaíoch bhreise agus tú a chur ar shaoire bhreoiteachta. Is féidir go mbeidh tú in ann pá breoiteachta nó Sochar Breoiteachta a fháil ansin.

Ní mór duit fógra 4 seachtaine i scríbhinn a thabhairt do d’fhostóir go bhfuil sé beartaithe agat saoire uchtaíoch a ghlacadh. Tá feidhm ag an riail 4 seachtaine cibé an bhfuil tú ag uchtú linbh in Éirinn nó ó thír eile. I do litir, inis do d’fhostóir an dáta a bhfuil súil agat do shaoire a thosú.

Más mian leat an 16 seachtaine breise de shaoire uchtaíoch a ghlacadh, ní mór duit fógra scríofa 4 seachtaine ar a laghad a thabhairt do d’fhostóir. Féadfaidh tú fógra a thabhairt faoin tsaoire uchtaíoch agus faoin tsaoire uchtaíoch bhreise ag an am céanna.

Mura dtugann tú fógra, d’fhéadfá do chearta chun saoire uchtaíoch a chailleadh.

Deimhniú socrúcháin

Ní mór duit deimhniú socrúcháin a thabhairt do d’fhostóir ag deimhniú an uchtaithe. Déan é seo laistigh de 4 seachtaine tar éis lá an tsocrúcháin.

An féidir liom saoire uchtaíoch a chur siar?

Má bhíonn ar do leanbh fanacht san ospidéal nó dul isteach san ospidéal sula mbeidh do shaoire uchtaíoch nó saoire bhreise glactha agat, féadfaidh tú iarraidh ar d’fhostóir an tsaoire a chur siar (nó moill a chur uirthi).

Tá cineálacha éagsúla saoire reachtúla ar fáil do thuismitheoirí uchtála. Féadfaidh tú a bheith i dteideal:

• Saoire do thuismitheoirí: Is féidir le tuismitheoirí 26 seachtaine de shaoire gan phá a thógáil ón obair chun aire a thabhairt dá leanaí faoi 12 bhliain d’aois
• Saoire atharthachta: Is féidir leis an tuismitheoir nach bhfuil ag glacadh saoire uchtaíoch 2 sheachtain de shaoire a thógáil sna chéad 6 mhí tar éis don leanbh a uchtú
• Saoire tuismitheora: Is féidir le tuismitheoirí uchtála 7 seachtaine de shaoire a ghlacadh laistigh de 2 bhliain ó shocrúchán an linbh leis an teaghlach

Cad a tharlaíonn do mo shaoire bhliantúil?

Go ginearálta, caitear leat mar go bhfuil tú fostaithe agus tú ar shaoire uchtaíoch agus ar shaoire uchtaíoch bhreise. Ciallaíonn sé seo go leanann tú ag cur le do cheart chun saoire bhliantúil.

Tá tú i dteideal saoire freisin le haghaidh aon laethanta saoire poiblí a tharlaíonn le linn do shaoire uchtaíoch agus saoire uchtaíoch breise.

De réir an dlí, tá sé de cheart agat filleadh ar an bpost céanna leis an gconradh fostaíochta céanna. Dá mbeadh sé ródheacair do d’fhostóir é seo a shocrú, ní mór dóibh obair mhalartach oiriúnach a sholáthar ar théarmaí nach bhfuil ‘níos lú fabhair’ ná mar a bhí i do phost roimhe seo.

Tá na cearta céanna agat chun filleadh ar an obair agus atá agat maidir le saoire mháithreachais, agus caithfidh tú fógra 4 seachtaine a thabhairt freisin go bhfuil sé ar intinn agat filleadh.

Má dhíoltar an gnó ina n-oibríonn tú agus tú ar shaoire uchtaíoch nó ar shaoire uchtaíoch bhreise, fanann do chearta ar fhilleadh ar an obair mar a chéile faoin bhfostóir nua.

Cosnaíonn an dlí tú ó phionós agus dífhostú éagórach. Má tá díospóid agat le d’fhostóir faoi chearta uchtaíoch, is féidir leat gearán a dhéanamh leis an gCoimisiún um Chaidreamh san Áit Oibre – féach thíos.

Má tá gearán nó díospóid agat faoi shaoire uchtaíoch, féadfaidh tú gearán a dhéanamh leis an gCoimisiún um Chaidreamh san Áit Oibre laistigh de 6 mhí ón tráth a tharla an díospóid nó an gearán.

Féadfar an teorainn ama a shíneadh ar feadh suas le 6 mhí eile, ach sa chás go bhfuil cúis mhaith agat gan an gearán a dhéanamh laistigh den ghnáth-theorainn ama amháin.

Úsáid an fhoirm ghearáin ar líne ar workplacerelations.ie.

Le haghaidh tuilleadh faisnéise faoi do chearta agus faoi do shaoire uchtaíoch, déan teagmháil le Seirbhís Faisnéise agus Custaiméara an Choimisiúin um Chaidreamh san Áit Oibre. Is féidir leat an leabhrán Do Chearta um Shaoire Uchtaíoch Mínithe (pdf) a léamh freisin.