An Treoir um Chosaint Shealadach

Is dlí de chuid an AE í an Treoir um Chosaint Shealadach a tugadh isteach i 2001. Chruthaigh an Treoir nós imeachta speisialta chun déileáil le ‘mórphlódú isteach’ daoine a bhfuil gá acu le cosaint idirnáisiúnta. Caithfidh Coimisiún an AE an Treoir a mholadh agus a ghlacadh le vóta de chuid na Comhairle Eorpaí.

Glacadh an Treoir i ndlí na hÉireann le hAlt 60 den Acht um Chosaint Idirnáisiúnta 2015.

Cuireadh an Treoir i ngníomh den chéad uair i mí an Mhárta 2022 mar fhreagra ar an gcogadh san Úcráin. Tá sé síneadh go dtí 4 Márta 2025.

Tá sé beartaithe ag Coimisiún an AE an Treoir a ghníomhachtú. Vótálann an Chomhairle Eorpach ansin ar an togra seo. Féadfaidh ballstáit an AE iarraidh ar Choimisiún an AE an togra a dhéanamh.

Má vótálann an Chomhairle ina fhabhar, eiseoidh sí Cinneadh ón gComhairle. Tugann sé seo isteach cosaint shealadach i ngach ballstát den AE (gan an Danmhairg san áireamh).

Ní mór an fhaisnéis seo a leanas a áireamh sa Chinneadh:

• Na grúpaí daoine a mbaineann cosaint shealadach leo
• An dáta a dtiocfaidh an chosaint shealadach i bhfeidhm
• Faisnéis ó bhallstáit an AE maidir lena gcumas daoine a ghlacadh
• Faisnéis ó Choimisiún an AE, ón Ard-Choimisiún Náisiúnta um Dhídeanaithe (UNHRC) agus ó eagraíochtaí idirnáisiúnta eile

Leagtar amach sa Treoir na híoschaighdeáin maidir le cosaint a thabhairt do dhaoine i gcás mórphlódú isteach. Féadfaidh tíortha aonair AE cearta breise a dheonú, ach ní féidir leo níos lú ná an méid atá leagtha amach sa Treoir a sholáthar.

Baineann an Treoir le gach tír san AE seachas an Danmhairg.

Sainmhíníonn an Treoir ‘mórphlódú isteach’ mar ‘líon mór daoine easáitithe, a thagann ó thír nó limistéar geografach ar leith’. Níl aon íoslíon daoine ag teastáil chun é a mheas mar mórphlódú isteach.

Ag cur deireadh leis an gcosaint

Tá cosaint shealadach ar feadh bliana amháin. Síneann sé go huathoibríoch ar feadh 2 thréimhse 6 mhí tar éis na chéad bhliana, ach amháin má vótálann Comhairle an AE chun an chosaint a fhoirceannadh. Ina dhiaidh sin, is féidir le Comhairle an AE vótáil chun é a shíneadh go ceann bliana deiridh.

Liostaítear sa Chinneadh ón gComhairle Eorpach na cinn nach mór cosaint a dheonú dóibh, agus féadfaidh sé freisin catagóirí eile daoine ar féidir leis na Ballstáit cosaint a thabhairt dóibh a áireamh, má roghnaíonn siad é sin a dhéanamh.

Tá feidhm ag Cinneadh na Comhairle Eorpaí an 4 Márta 2022, lenar tugadh isteach cosaint shealadach tar éis ionradh na Rúise ar an Úcráin, maidir le náisiúnaigh de chuid na hÚcráine a bhfuil cónaí orthu san Úcráin a díláithríodh an 24 Feabhra 2022 nó dá éis.

Baineann sé freisin le saoránaigh neamh-Úcráinis a bhí ina gcónaí san Úcráin roimh an 24 Feabhra lena dteaghlach Úcráinis.

Is féidir le daoine a bhí ina gcónaí san Úcráin roimh an 24 Feabhra mar dhídeanaithe, nó le cineál eile cosanta idirnáisiúnta, nó mar dhuine gan stát leas a bhaint as cosaint shealadach freisin. Áirítear baill teaghlaigh na ngrúpaí seo má bhí cónaí orthu san Úcráin roimh an 24 Feabhra.

Deir an Cinneadh freisin gur féidir le daoine a bhí ina gcónaí go dleathach san Úcráin roimh an 24 Feabhra 2022 agus nach bhfuil in ann filleadh go sábháilte ar a dtír féin leas a bhaint as cosaint shealadach, nó as cineál eile cosanta. Tugann an Cinneadh discréid do bhallstáit an AE maidir le conas é seo a dhéanamh.

Féadfar cosaint shealadach a dheonú do dhaoine a bhfuil cónaí gearrthéarmach orthu san Úcráin (mar shampla, daoine ar víosa mac léinn) mura bhfuil siad in ann filleadh ar a dtír náisiúntachta. Ba cheart go gceadófaí dóibh dul isteach san AE ar fhorais dhaonnúla, gan na gnáthdhoiciméid, chun a chinntiú gur féidir leo taisteal abhaile go sábháilte.

Cosaint shealadach a dhiúltú

Féadfaidh Éire diúltú do threoir shealadach do dhuine:

• Tá cúiseanna tromchúiseacha ann a mheas go ndearna siad coir chogaidh, coir in aghaidh na síochána, nó coir in aghaidh na daonnachta, nó go bhfuarthas ciontach iad i ngníomhartha i gcoinne phrionsabail na Náisiún Aontaithe
• Tá forais réasúnacha ann chun a chreidiúint gur baol do shlándáil an Stáit iad
• Ciontaíodh iad i gcoir thromchúiseach agus creideann an tAire Dlí agus Cirt go bheidís i mbaol don phobal
• Tá cúiseanna ann a chreidiúint go bhfuil coir thromchúiseach neamhpholaitiúil déanta acu sular tháinig siad go hÉirinn

Nuair a bheidh an chosaint spreagtha, ní mór do bhallstáit an AE cead cónaithe a thabhairt d’aon duine a bhaineann leas as cosaint shealadach fad a bheidh an chosaint i bhfeidhm.

Ní mór foirmiúlachtaí maidir le víosaí agus teacht isteach sa tír a choinneáil chomh híseal agus is féidir. Ní mór do dhaoine a bhfuil cosaint shealadach acu doiciméad a fháil a mhíníonn go soiléir forálacha na cosanta sealadaí.

Le linn na tréimhse cosanta sealadaí, ní mór do bhallstáit an AE na nithe seo a leanas a sholáthar:

• Teacht ar chóiríocht oiriúnach
• Teacht ar chúram leasa shóisialaigh agus leighis
• Rochtain ar oideachas do leanaí faoi 18
• An ceart dlíthiúil rochtain a fháil ar fhostaíocht

Tá cead ag daoine fásta páirt a ghlacadh i ngairmoiliúint freisin.

Féadfaidh ballstát an AE rochtain ar oideachas tríú leibhéal a sholáthar, ach níl sé seo riachtanach faoin Treoir.

Athaontú teaghlaigh

Ní mór do bhallstáit an AE ligean do gharbhaill teaghlaigh teacht le chéile arís nuair is féidir. Is iad na baill teaghlaigh láithreach:

• Céilí agus comhpháirtithe
• Leanaí cleithiúnacha
• Gaolta eile a bhí ina gcónaí leis an duine roimh na himeachtaí ba chúis leis an mórphlódú isteach, mar chuid d’aonad teaghlaigh agus a bhí ag brath orthu ag an am

Mionaoisigh gan tionlacan

Ní mór do bhallstáit an AE a chinntiú go gcuirtear mionaoiseach gan tionlacan in éineacht le daoine fásta cuí. D’fhéadfadh sé seo a bheith le gaolta an linbh, le teaghlach altrama, leis an duine fásta a bhí leis an leanbh nuair a theith sé/sí as an tír, nó in ionaid fáiltithe le háiseanna oiriúnacha do leanaí.

Ní mór tuairimí an linbh a mheas de réir a aoise agus a aibíochta.

Is féidir le daoine a bhfuil cosaint shealadach acu iarratas a dhéanamh ar chosaint idirnáisiúnta. Mar sin féin, ní féidir a bheith i do chónaí in Éirinn le cosaint shealadach agus a bheith i d’iarratasóir ar chosaint idirnáisiúnta ag an am céanna.

Ní mór d’iarratasóir ar chosaint idirnáisiúnta a n-iarratas ar chosaint idirnáisiúnta a tharraingt siar chun leas a bhaint as cosaint shealadach. Má tá cosaint shealadach ag duine agus go ndéanann sé iarratas ar chosaint idirnáisiúnta, ní bheidh na buntáistí a bhaineann le cosaint shealadach acu a thuilleadh.

Mar shampla, tá sé de cheart ag duine le cosaint shealadach oibriú láithreach. Ní féidir le hiarratasóir ar chosaint idirnáisiúnta iarratas a dhéanamh ar chead chun oibriú ach amháin tar éis 6 mhí mura bhfuil cinneadh faighte aige san am sin ar a iarratas ar chosaint idirnáisiúnta.

Ba cheart duit comhairle dlí a fháil sula ndéanann tú iarratas ar chosaint idirnáisiúnta.

Is féidir leat léamh faoi:

• Coming to Ireland from Ukraine
• Supports for Ukrainian refugees in Ireland

The European Commission has operational guidelines for the implementation of the Temporary Protection Directive.

The following organisations can give you more advice.