Láimhseáil amhrasáin linbh i gcoinneáil na nGardaí

Chun críocha an dlí choiriúil in Éirinn is leanbh aon duine atá faoi 18 mbliana d’aois. Os rud é go meastar leanaí a bheith leochaileach de dheasca a n-aoise agus a leibhéal aibíochta, tá forálacha speisialta curtha ar fáil ag an dlí a chosnaíonn cearta pearsanta na n-amhrasán linbh agus iad á gcoinneáil i staisiúin Ghardaí. Cuireann na dlithe seo dualgais nó oibleagáidí speisialta ar na Gardaí agus iad ag déileáil le hamhrasáin linbh agus iad i stáisiún Gardaí. Cé gurb é príomhról na nGardaí coireacht a fhiosrú agus cearta an phobail a chosaint, cuimsíonn na hoibleagáidí seo cóireáil ceart na n-amhrasán atá á gcoinneáil i stáisiúin Ghardaí, go háirithe amhrasáin linbh.

Déileálann Cuid 6 den Acht um Leanaí 2001 go sainiúil le láimhseáil amhrasán linbh agus iad i stáisiúin Ghardaí. Faoi Alt 129 den Acht um Cheartas Coiriúil 2006, a leasaigh an tAcht um Leanaí 2001, ní féidir leanaí faoi bhun 12 bhliain d’aois a ghabháil agus a choinneáil i stáisiún Gardaí murar ceann de na cionta seo a leanas an cion:

• Dúnmharú
• Dúnorgain
• Éigniú
• Tromionsaí gnéis

In aon chás eile ina bhfuil cúis réasúnta ag Garda a chreidiúint go bhfuil cion déanta ag leanbh faoi 12 bhliain d’aois tá oibleagáid ar an nGarda an leanbh a thabhairt chuig tuismitheoirí nó gairdiain an linbh.

Scaradh leanaí ó dhaoine fásta i stáisiúin Ghardaí

Nuair a choinnítear leanbh i stáisiún Gardaí tá sé de dhualgas ar an nGarda atá i mbun an stáisiúin a chinntiú nach ligtear don leanbh, chomh fada agus is féidir, bualadh le nó caidreamh a bheith acu le hamhrasáin fhásta atá á gcoinneáil sa stáisiún ag an am céanna. De ghnáth, ní choinnítear leanaí i gcillín ach amháin sa chás nach bhfuil aon chóiríocht slán nó daingean eile ar fáil.

Fógra le tabhairt do leanbh

Nuair a thugtar amhrasán linbh chuig stáisiún Gardaí, is é dualgas an Gharda atá i mbun a insint don leanbh gan mhoill ar bhealach a thuigfidh an leanbh:

• Mionsonraí na coireachta as a bhfuil an leanbh á choinneáil
• Go bhfuil sé/sí i dteideal comhairle a fháil ó aturnae agus
• Gur cuireadh tuismitheoirí/gairdian an linbh ar an eolas.

Murar féidir teagmháil a dhéanamh leis na tuismitheoirí/gairdian, nó má dhiúltaíonn siad glan teacht chuig an stáisiún Gardaí, caithfear a chur in iúl don leanbh gur féidir leis/léi gaol fásta eile nó duine fásta eile a ainmniú chun cúrsaí a chur in iúl dóibh. Tá oibleagáid ar aon duine mar sin (tuismitheoir, gairdian nó duine ainmnithe eile) teacht i láthair ag an stáisiún Gardaí gan mhoill.

Ag cur aturnae an linbh ar an eolas

Nuair a deir leanbh atá á choinneáil gur mhaith leis aturnae, tá oibleagáid ar an nGarda atá i mbun aturnae a fhaisnéisiú a luaithe agus is féidir. Mura féidir teagmháil a dhéanamh leis an aturnae nó mura bhfuil an t-aturnae toilteanach nó in ann teacht, caithfear a chur in iúl don leanbh agus deis a thabhairt don leanbh aturnae eile a iarraidh. Caithfidh na Gardaí an t-aturnae seo a fhaisnéisiú. Má iarrann an leanbh aturnae ach gan aithne aige/aici ar aturnae nó mura n-ainmníonn an leanbh aturnae go sainiúil, tugann an Garda atá i mbun ainm roinnt aturnaetha atá sásta teacht chuig an stáisiún Gardaí don leanbh.

Baineann an ceart aturnae a iarraidh leis na tuismitheoirí nó gairdiain nó gaol eile chomh maith. Tá na daoine seo go léir i dteideal aturnae a iarraidh ar son an linbh.

Agallaimh a dhéanamh le leanaí i stáisiúin Ghardaí

Forálann Alt 61 d’Acht na Leanaí 2001 nach féidir agallamh a dhéanamh le leanbh ach i bhfianaise a t(h)uismitheoir nó a g(h)airdian. I gcásanna, áfach, ina gcreideann na Gardaí go mbeadh ceann de na féidearthachtaí seo ann dá mbeadh moill ar amhrasán linbh a cheistiú

• Contúirt bháis nó ghortaithe
• Mórchaillteanas nó díobháil do mhaoin
• Scrios nó cur isteach ar fhianaise
• Éalú comhchoirithe

is féidir leis an nGarda i mbun an stáisiuin ceistiú an linbh nó tógáil ráitis scríofa a údarú in éagmais tuismitheora nó gairdiain. Ní gnáthchleachtas é seo, áfach, agus caithfidh imthosca an-olca a bheith ann sula gceadódh an Garda i mbun é.

Is féidir leis an nGarda atá i mbun duine fásta a ordú amach le linn ceistithe amhrasáin linbh nó le linn tógáil ráitis scríofa, más amhlaidh:

• Gur íobartach an chiona atá á fhiosrú an tuismitheoir nó gairdian, nó gur gabhadh iad maidir leis an gcion sin
• Go bhfuil amhras ar an nGarda atá i mbun go raibh an tuismitheoir nó an gairdian bainteach sa chion, nó
• Go gcreideann an Garda atá i mbun gur dócha go dtoirmiscfeadh an tuismitheoir nó an gairdian cúrsa an cheartais dá mbeidís i láthair le linn an agallaimh leis an leanbh nó le linn ráiteas scríofa a thógáil ón leanbh.

Má ar intinn na Gardaí a cheistiú leanbh in éagmais tuismitheora nó caomhnóra, ní mór dóibh iarracht a dhéanamh socrú a dhéanamh chun tuismitheoir eile, duine atá freagrach i gcoibhneas nó eile a bheith i láthair le linn an agallaimh.

Faisnéisiú nuair a chiontaítear tuismitheoirí/gairdian i gcion

Nuair a chinneann na Gardaí leanbh a chiontú sa chion a bhfuil an leanbh á choinneáil faoi, cúisítear é ar dhuilleog na gcúiseamh. Is doiciméad é duilleog na gcúiseamh a bhfuil mionsonraí an chiona ann, ainm an Gharda atá ag cúiseamh agus ainm an duine atá á chiontú. I ndiaidh chiontú an linbh sa chion, tugtar cóip de dhuilleog na gcúiseamh do na tuismitheoirí nó don ghairdian atá i láthair. Cinntíonn an Garda atá i mbun an stáisiúin go dtugtar sonraí an ama, an dáta agus áit chéad láithris an linbh sa chúirt do na tuismitheoirí nó don ghairdian a luaithe agus is féidir. Caithfear a chur in iúl do na tuismitheoirí nó don ghairdian go bhfuil oibleagáid orthu a bheith i láthair ag an gcúirt chomh maith.

Nuair nach bhfuil tuismitheoirí nó gairdian an linbh i láthair ag an stáisiún Gardaí nuair a chúisítear an leanbh caithfidh an Garda atá i mbun a chinntiú go dtugtar cóip de dhuilleog na gcúiseamh, agus mionsonraí an ama, an dáta agus na háite a mbeidh céad láithreas an linbh sa chúirt do na tuismitheoirí nó don ghairdian a luaithe agus is féidir. Caithfear a chur in iúl dóibh ainm aon duine fásta a bhí i láthair ag an stáisiún Gardaí ar éileamh an linbh agus ainm agus seoladh aon aturnae a thug cuairt ar an leanbh le linn dó a bheith ar coimeád sa stáisiún Gardaí.

Toghairmeacha

B’fhéidir go gcinneodh na Gardaí toghairm a thabhairt do leanbh a bheith i láthair sa chúirt maidir le cion líomhanta. (Déantar é seo don chuid is mó i gcúiseanna nach bhfuil chomh tromchúiseach céanna a bhaineann le mionchoireachtaí). I dtosca den sórt sin, is féidir tuismitheoirí nó gairdian an linbh a ainmniú ar an toghairm agus má ainmnítear iad, tá riachtanas orthu a bheith i láthair ag suí na cúirte atá sainráite sa toghairm.

Scaoileadh saor ar bannaí ag comhalta den Gharda Síochána

Nuair a dhéantar cinneadh leanbh a chúiseamh i gcion coiriúil, is féidir leis an nGarda atá i mbun an stáisiúin a ordú go dtabharfaí an leanbh os comhair an chéad suí atá ar fáil de Cúirt na Leanaí. B’fhéidir go mbeadh ar an leanbh fanacht i gcoimeád na nGardaí go dtí an mhaidin dar gcionn. Mar mhalairt air sin, is féidir leis an nGarda atá i mbun an leanbh a scaoileadh saor ó choimeád ar bannaí le bheith i láthair ag suí de Chúirt na Leanaí taobh istigh de 30 lá. Déantar é seo trí cheangal ar an leanbh dul i gcúirtbhanna gan nó le slándáil le teacht i láthair ag an gcúirt ag am éigin san am atá le teacht. (Is móid nó gealltanas é cúirtbhanna a dhéanann agus a shíníonn an leanbh agus/nó tuismitheoirí nó gairdian an linbh go dtiocfaidh an leanbh chun na cúirte ar an lá a iarradh).

B’fhéidir go ndéanfaí an cúirtbhanna le slándáil ceangailte leis. Is é sin, chomh maith leis an ngealltanas teacht i láthair ag an gcúirt, ráthaítear suim airgid lena chinntiú go dtiocfaidh an leanbh i láthair ag an gcúirt. Mura dtiocfaidh an leanbh caillfear an t-airgead agus íocfar leis an Stát é. Cé gur gealltanas airgid atá ann slándáil, tá cead ag an nGarda atá i mbun glacadh le suim airgid in airgead reatha ó thuismitheoirí nó ó ghairdian lena chinntiú go dtiocfaidh an leanbh i láthair ag an gcúirt. Tugtar an t-airgead ar ais nuair a dhéileálfar leis an an gcás sa deireadh nó nuair a chinneann breitheamh ar théarmaí na mbannaí a laghdú nó a athrú.

Tá tuilleadh faisnéise ar iarmhairtí téarmaí na mbannaí a shárú ar fáil anseo.