Comhlimistéar Taistil idir Éire agus an Ríocht

Is socrú idir an Ríocht Aontaithe (an RA) agus Éirinn é an Comhlimistéar Taistil (an CLT) a bhronnann cearta éagsúla ar shaoránaigh na dtíortha sin. Áirítear leis níos mó ná an ceart bunúsach chun taisteal gan srian idir an dá thír.

Nuair a cuireadh tús le socrú an Chomhlimistéir Thaistil i 1922, níor cuimsíodh in aon reachtaíocht é. Ba thuiscint a bhí ann idir Éirinn agus an RA bunaithe ar a stair choiteann. Le himeacht ama, rinneadh cuid de na cearta a chur san áireamh i bpíosaí éagsúla reachtaíochta in Éirinn agus an RA araon.

Cé go n-aithnítear an Comhlimistéar Taistil faoi Chonradh Amstardam, ní bhraitheann sé ar an Aontas Eorpach agus ar bhallraíocht leanúnach den dá thír.

Shínigh rialtais na hÉireannach agus an RA Meabhrán Tuisceana (pdf) an 8 Bealtaine 2019 a athdhearbhaíonn an Comhlimistéar Taistil agus a shainaithníonn cearta agus pribhléidí shaoránaigh na hÉireann agus an RA laistigh den CLT. Athdhearbhaíonn sé freisin an gealltanas go leantar leis an CLT a chur ar fáil tar éis Brexit (pdf).

Ní féidir ach le saoránaigh na hÉireann agus an RA cearta an Chomhlimistéir Thaistil a fheidhmiú. Mura saoránach na hÉireann nó an RA thú, ní bheidh tú in ann do chearta de chuid an Chomhlimistéir Thaistil a fheidhmiú.

Chun críocha an Comhlimistéar Taistil, clúdaíonn an RA:

● Sasana

● Albain

● An Bhreatain Bheag

● Tuaisceart Éireann

● Oileán Mhanann

Tá an ceart ag saoránaigh Éireannacha agus an RA chun cónaí, taisteal, obair agus staidéar a dhéanamh laistigh den Chomhlimistéar Taistil. Aithníodh cearta saoránach Éireannacha in Immigration and Social Security (EU Withdrawal) Act 2020 an RA.

Is féidir le saoránaigh Éireannacha agus an RA cónaí i gceachtar tír agus taitneamh a bhaint as cearta agus pribhléidí gaolmhara, an méid seo a leanas ina measc:

• Teacht ar shochair shóisialta
• Teacht ar chúram sláinte
• Teacht ar thacaíochtaí tithíochta sóisialta
• An ceart chun vóta a chaitheamh i dtoghcháin áirithe

Ní bhaineann an Comhlimistéar Taistil le saincheisteanna earraí nó custaim. Is féidir leat léamh faoin gcomhaontú trádála idir Éirinn agus an RA in Brexit agus Éire.

Níl aon ghnáthrialuithe pas i bhfeidhm do shaoránaigh na hÉireann agus na RA a bhíonn ag taisteal idir an 2 thír.

Mar sin féin, ní mór duit aitheantas a thaispeáint chun dul ar bord bád farantóireachta nó eitleán, agus ní ghlacann roinnt aerlínte agus iompróirí farraige ach pas mar aitheantas bailí. D’fhéadfadh go n-iarrfadh oifigeach inimirce ort freisin a chruthú gur saoránach d’Éirinn nó den RA tú, mar sin ba chóir duit pas a iompar leat. Is féidir leat freisin cárta pas Éireannach, nó cruthúnas eile a úsáid mar fianaise gur saoránach Éireannach tú.

Má tá baill teaghlaigh agat nach saoránaigh den RA nó LEE iad, d’fhéadfadh go mbeadh víosa ag teastáil uathu chun teacht isteach in Éirinn nó sa RA. Tá scéim chónaithe i bhfeidhm anois do bhaill teaghlaigh shaoránaigh na RA a bhogann go hÉirinn tar éis an 1 Eanáir 2021.

Tá roinnt comhoibrithe i gceist leis an gComhlimistéar Taistil maidir le saincheisteanna inimirce. D’fhéadfaí, mar shampla, cead a dhiúltú do náisiúnach neamh-LEE teacht isteach go hÉirinn má tá sé ar intinn acu taisteal ar aghaidh go dtí an RA agus nach gcáileodh siad le ligean isteach sa RA. Tá an chumhacht ag oifigigh inimirce na hÉireann seiceálacha a dhéanamh ar dhaoine a thagann chuig an Stát ón RA agus diúltú dóibh teacht isteach sa Stát ar na forais chéanna is a bhaineann le daoine a thagann ó lasmuigh den Chomhlimistéar Taistil. Déantar na seiceálacha seo go roghnach.

Saoránaigh an AE agus an LEE ag taisteal go dtí an Bhreatain Mhór ón Éirinn

Más saoránach den LEE thú (an AE, agus an Iorua, an Íoslainn agus Lichtinstéin) nó an Eilvéis, is féidir go n-iarrfar ort aitheantas a thabhairt nuair a thagann tú isteach sa Bhreatain Mhór ón Éirinn. Ní iarrtar ort aitheantas a thaispeáint má tá tú ag teacht isteach i dTuaisceart Éireann as Éirinn.

Ní mór pas LEE a bheith agat chun teacht isteach sa Bhreatain Mhór ón Éirinn mura bhfuil:

● Stádas socraithe nó réamhsocraithe sa RA, nó má tá tú ag fanacht le cinneadh ar d’iarratas agus deimhniú faighte agat go bhfuil d’iarratas bailí.

● Cead teaghlaigh de chuid Scéim Socraíochta an AE, nó a chomhionann ó Gheirsí, Geansaí nó Oileán Mhanann

● Ceadúnas Oibrí Trasteorann

● Víosa Cúraim Sláinte S2

● Víosa Soláthraí Seirbhíse ón Eilvéis

Má tá tú in aon cheann de na catagóirí thuas, is féidir leat cárta aitheantais náisiúnta LEE nó na hEilvéise a úsáid chun dul isteach sa Bhreatain Mhór as Éirinn.

Údarú Taistil Leictreonach

Tugann Údarú Leictreonach Taistil (ETA) cead duit taisteal go dtí an RA agus éilíonn náisiúntachtaí áirithe é roimh thaisteal.

Níl ETA ag teastáil uait má tá:

Is saoránach Briotanach iad
Más saoránach Éireannach é (ach amháin má tá sé faoi réir ordú díbeartha, cinnidh um ordú eisiaimh, nó toirmeasc taistil idirnáisiúnta)
Is Saoránach de Chríoch Thar Lear na Breataine (BOTC) a bhfuil pas BOTC acu
Bíodh imréiteach iontrála nó cead agat dul isteach nó fanacht sa RA, lena n-áirítear daoine atá socraithe
Má tá cónaí ort in Éirinn go dleathach, ní gá duit ETA agus tú ag teacht isteach sa RA ó Éirinn.

Oibrithe trasteorann

Is féidir le saoránaigh Éireannacha agus Briotanacha maireachtáil agus oibriú in Éirinn agus sa RA araon agus is féidir leo maireachtáil i dtír amháin agus oibriú sa tír eile. Mar shampla, b’fhéidir go bhfuil cónaí ort in Éirinn agus go n-oibreoidh tú i dTuaisceart Éireann. Tugtar oibriú trasteorann air seo.

Ní mór do shaoránaigh LEE agus Eilvéiseacha a bhí ina gcónaí in Éirinn agus ag obair i dTuaisceart Éireann roimh dheireadh 2020, Ceadúnas Oibrí Trasteorann a bheith acu chun leanúint ar aghaidh ag obair i dTuaisceart Éireann. Ní mór do shaoránaigh LEE agus Eilvéiseacha a bhfuil cónaí orthu in Éirinn agus a thosaíonn ag obair i dTuaisceart Éireann ó thús 2021 iarratas a dhéanamh ar chead chun oibriú sa RA trí chóras inimirce bunaithe ar phointí na RA.

Daoine a bhfuil víosaí RA nó ceadanna cónaithe acu

Más saoránach de thír thú a bhfuil víosa ag teastáil óna náisiúnaigh chun teacht isteach go hÉirinn agus go bhfuil víosa nó cead cónaithe bhailí ón RA agat, d’fhéadfadh go mbeadh ort víosa a bheith agat chun teacht isteach in Éirinn sula dtagann tú go hÉirinn.

An Clár Tarscaoilte Víosa Gearrchuairte

Ceadaíonn an Clár Tarscaoilte Víosa Gearrchuairte do náisiúnaigh roinnt tíortha ó Oirthear na hEorpa, an Meánoirthear agus an Áise a bhfuil víosa gearrthéarmach an RA acu teacht go hÉirinn gan aon ghá a bheith acu víosa Éireannach ar leith a bheith acu.

Socruithe cómhalartacha víosa

Baineann Scéim Víosa na Breataine-na hÉireann le cuairteoirí ón tSín agus le cuairteoirí ón India. Ligeann an scéim seo do chuairteoirí ó na tíortha seo taisteal gan srian laistigh den Chomhlimistéar Taistil (gan Oileáin Mhuir nIocht agus Oileán Mhanann san áireamh), ag baint úsáide as víosa Éireannach nó RA. Formhuinítear Scéim Víosa na Breataine-na hÉireann le ‘SVBÉ’.

Déantar foráil don dá scéim san Ordú an Achta Inimirce (Víosaí) 2014 (IR 473/2014) arna leasú leis an Ordú an Achta Inimirce (Víosaí) 2016 (IR 502/2016).

Is féidir leat tuilleadh a léamh faoi riachtanais víosa chun teacht isteach go hÉirinn, nó is féidir leat tuilleadh eolais a fháil faoi iarratais ar víosa ó ambasáidí agus consalachtaí na hÉireann thar lear.

Níor chuir tarraingt siar na RA ón Aontas Eorpach (AE) isteach ar chearta shaoránaigh na hÉireann agus shaoránaigh na RA laistigh den Chomhlimistéar Taistil. Cosnaítear an ceart chun cónaí, oibriú agus rochtain a fháil ar sheirbhísí poiblí sa Chomhlimistéar Taistil.

Ní bhaineann do chearta um Chomhlimistéar Taistil le do theaghlach. Ciallaíonn sé seo, mura saoránach Éireannach nó RA é do chéile nó páirtí, nó gaol eile, go bhféadfadh go mbeadh orthu iarratas a dhéanamh ar chónaí sa RA.

Is féidir leat léamh faoi chearta cónaithe shaoránaigh na Breataine in Éirinn.

Comhlimistéar Taistil sa dlí agus sa Phrótacal

Déantar go leor de chearta an Chomhlimistéir Thaistil a leagan sa reachtaíocht den chéad uair san Acht um Aistarraingt na Ríochta Aontaithe ón Aontas Eorpach (Forálacha Iarmhartacha), 2019. Cuirtear ar chumas na n-airí ábhartha san Acht chun reachtú sna limistéir ina gcuirtear rochtain chothrom ar chúram sláinte agus leas sóisialach.

Aithnítear sa chomhaontú aistarraingtheidir an RA agus an tAontas Eorpach an Comhlimistéar Taistil ina Phrótacal, ina ndéileáiltear le hÉirinn agus Tuaisceart Éireann. Foráiltear in Airteagal 2 d’oibriú leanúnach an Chomhlimistéir Thaistil.

Is féidir leat níos mó a léamh faoi imeacht na Ríochta Aontaithe ón AE inár gcáipéisí:

• Cúlra le Brexit
• Brexit agus Éire

Is féidir leat faisnéis bhreise a fháil ar an gComhlimistéar Taistil ón Roinn Gnóthaí Eachtracha agus Trádála agus ar cheisteanna agus cearta dlí ó gov.ie.