Treoir céim ar chéim maidir le gnó a bhunú in Éirinn

Tugann an leathanach seo treoir céim ar chéim maidir le gnó a thosú in Éirinn. Tá sé tábhachtach go gcomhlíonann tú na ceanglais go léir agus tú ag tosú gnó chun moilleanna, táillí agus pionóis nach bhfuil gá leo a sheachaint.

Mura náisiúnach de chuid an AE, LEE, RA nó na hEilvéise thú agus más mian leat gnó a oscailt in Éirinn, ní mór duit iarratas a dhéanamh ar chead. Léigh faoi theacht chun gnó a bhunú in Éirinn mar náisiúnach neamh-LEE, na RA nó na hEilvéise.

Reáchtálann an Oifig Fiontair Áitiúil (LEO) clár saor in aisce Tosaigh do Ghnó Féin a chabhróidh leat do smaoineamh gnó a fhorbairt.

Tá treoir 10 gcéim foilsithe ag LEO freisin maidir le do ghnó féin a thosú (pdf). Áirítear leis an treoir seo faisnéis ar fhorbairt gnó, measúnú a dhéanamh ar inmharthanacht do smaoineamh gnó, na riachtanais do do ghnó mar fhoireann, agus conas do phlean gnó a scríobh.

Faigh amach conas maoiniú a fháil chun do ghnó féin a thosú. Is féidir leat faisnéis a fháil ar dheontais ghnó thíos freisin.

Nuair a bhíonn tú sásta go bhfuil do smaoineamh gnó inmharthana, is é an chéad chéim eile ná plean gnó a fhorbairt. Leagann plean gnó amach spriocanna do chuideachta agus conas a bhfuil súil agat iad a bhaint amach. Beidh plean gnó uait má tá iarratas á dhéanamh agat ar iasacht nó ar dheontas gnó, nó má tá tú ag cur isteach ar infheisteoirí.

Roghnaigh ainm gnó

Má sheolann do chuideachta a gnó faoi ainm atá difriúil le d’ainm féin, ní mór duit an t-ainm gnó a chlárú leis an Oifig um Chlárú Cuideachtaí (OCC).

Faigh tuilleadh faisnéise faoi d’ainm gnó a chlárú.

Tá struchtúr dlíthiúil do ghnó tábhachtach mar go gcinneann sé an cineál cánacha a chaithfidh tú a íoc agus do dhliteanas pearsanta i leith do chuid fiacha gnó.

I measc na gcineálacha struchtúr dlí in Éirinn tá:

• Féinfhostaithe nó trádálaí aonair
• Comhpháirtíocht
• Cuideachta theoranta

Léigh faoi chinneadh a dhéanamh ar struchtúr dlíthiúil do do ghnó, lena n-áirítear do chuid oibleagáidí cánach agus dlíthiúla.

Is féidir leat ár dtreoir maidir le bheith féinfhostaithe a léamh freisin.

Caithfidh gach gnó cáin a íoc. Braitheann an méid cánach a chaithfidh do ghnó a íoc ar a struchtúr dlíthiúil.

Cineálacha struchtúir dhlíthiúla

Trádálaí aonair

Mar thrádálaí aonair, ní mór duit na cánacha seo a leanas a íoc ar do bhrabúis:

• Cáin Ioncaim
• Árachas Sóisialach Pá-Choibhneasa (ÁSPC)
• Muirear Sóisialta Uilíoch (MSU)

Comhpháirtíocht

Má chláraíonn tú mar chomhpháirtíocht, caithfidh gach comhpháirtí cáin ioncaim, ÁSPC agus MSU a íoc ar a sciar de bhrabúis an ghnó.

Cuideachta theoranta

Má chláraíonn tú mar chuideachta theoranta, ní mór duit Cáin Chorparáide, Cáin Ioncaim, ÁSPC agus MSU a íoc ar bhrabúis na cuideachta.

Léigh tuilleadh faoi struchtúr dlíthiúil do ghnó a chinneadh.

Cineálacha eile cánach

CBL

Cibé an trádálaí aonair, comhpháirtíocht, nó cuideachta theoranta tú, ní mór duit Cáin Bhreisluacha (CBL) a ghearradh ar dhíolachán do chuid earraí agus seirbhísí.

ÁSPC fostóirí

Má fhostaíonn tú foireann, ní mór duit ÁSPC Fostóra a íoc leis na Coimisinéirí Ioncaim do gach fostaí atá 16 bliana d’aois agus níos sine.

Faigh tuilleadh faisnéise faoi cháin a íoc mar chuideachta theoranta, nó léigh faoi cháin a íoc mar thrádálaí aonair (lena n-áirítear na faoisimh chánach atá ar fáil). Is féidir leat ár leathanach a léamh freisin ar do cháin mar úinéir gnó a thuiscint.

Má fhostaíonn tú foireann, ní mór duit clárú mar fhostóir leis na Coimisinéirí Ioncaim. Is féidir leat é seo a dhéanamh trí d’ainm, do sheoladh agus do rún chun an fhoireann a íoc a chur in iúl do na Coimisinéirí Ioncaim.

Ní mór duit clárú mar fhostóir sula n-íocann tú d’fhostaithe, ag baint úsáide as an tseirbhís M’Fhiosruithe ar Sheirbhís ar Líne na gCoimisinéirí Ioncaim (ROS).

Léigh tuilleadh ar ár leathanach faoi dhaoine a fhostú i do ghnó.

Tá roinnt gníomhaireachtaí agus eagraíochtaí rialtais tiomnaithe do thacaíocht a thabhairt do ghnólachtaí nua ar fud na hÉireann.

Léigh faoi:

• Conas maoiniú a fháil
• Oiliúint agus comhairle gnó a fháil
• Deacrachtaí creidmheasa a bhainistiú
• Láithreáin ghréasáin le haghaidh gnó a bhunú
• An comhlacht ionadaíoch a aimsiú do d’earnáil

Má tá fócas ag do mhúnla gnó ar inbhuanaitheacht, b’fhéidir gur mhaith leat léamh faoi na tacaíochtaí airgeadais atá ar fáil do ghnóthais atá ag dul glas.

Má tá gnó á thosú agat, b’fhéidir go mbeidh ort rudaí mar árachas agus cead pleanála a bhreithniú.

Is féidir leat dul i dteagmháil leis na heagraíochtaí thíos freisin le haghaidh faisnéise agus comhairle: