Forlíonadh Cíosa a Ríomh

Sula dtosaíonn tú le d’Fhorlíonadh Cíosa a ríomh, ba cheart duit a sheiceáil an gcáilíonn tú dó. Léigh ár gcáipéis ar Fhorlíonadh Cíosa. Is féidir leat úsáid a bhaint as mbileog oibre le haghaidh Forlíonadh Cíosa a ríomh leis an gcáipéis seo.

Tá sé an-chasta Forlíonadh Cíosa a ríomh. Déanfaidh ionadaí (ar ar tugadh an tOifigeach Leasa Pobail roimhe sin) na Roinne Gnóthaí Fostaíochta agus Coimirce Sóisialaí (an RCS) do theidlíocht d’Fhorlíonadh Cíosa a ríomh. Ba cheart duit dul i dteagmháil le d’ionadaí áitiúil ón RCS má bhíonn aon cheisteanna agat maidir le do theidlíocht d’Fhorlíonadh Cíosa.

Léirítear sa cháipéis seo na céimeanna atá i gceist le Forlíonadh Cíosa a ríomh. Tá 6 chéim ann:

Cuir san áireamh an t-ioncam ar fad a fhaigheann tusa agus do chéile, do pháirtnéir nó do chomháitritheoir ó íocaíochtaí an RCS, ón Íocaíocht Teaghlaigh Oibre (ar ar tugadh Forlíonadh ar Ioncam Teaghlaigh roimhe seo), ó scéimeanna fostaíochta agus oiliúna agus ollioncam ó fhostaíocht nó ó fhéinfhostaíocht. Cuir san áireamh an t-ioncam go léir ó chothabháil, más infheidhme. Cuir san áireamh aon mhaoin atá agat ó chaipiteal atá (féach thíos).

Ní áirítear ioncam áirithe le haghaidh scéimeanna Liúntais Leasa Fhorlíontaigh (LLF) (áirítear Forlíonadh Cíosa leis seo) agus, dá bhrí sin, ní gá duit é a chur san áireamh nuair a bhíonn d’ollioncam á dheimhniú agat. Ní chuirtear na rudaí seo a leanas san áireamh mar ioncam:

• Sochar Linbh nó íocaíocht chomhfhreagrach ó bhallstát an AE
• Liúntas Luaineachta
• Íocaíochtaí cúram altrama ó Fheidhmeannacht na Seirbhíse Sláinte
• Íocaíochtaí chun freastal ar leanaí faoin Acht um Chúram Leanaí
• Ioncam ó scoláirí Gaeltachta
• Deontais nó liúntais ó scéimeanna a chuireann leas na ndall chun cinn.
• Airgead a fhaightear ó eagraíochtaí carthanachta, mar shampla, Naomh Uinseann de Pól
• Cúiteamh a bhronnann an Binse Cúitimh maidir le Heipitíteas C a rinneadh a tholgadh ó tháirgí fola áirithe agus iad siúd atá faoi mhíchumas ar Thailídimíd ba chúis leis agus iad siúd a bhfuil cúiteamh á fháil acu faoin mBord Sásamh d’Institiúidí Cónaithe
• Íocaíochtaí a bronnadh faoin Scéim Ex Gratia Simfiseatóime, Scéim Sásaimh Ospidéal Lourdes 2007 agus Scéim Íocaíocht Ospidéal Lourdes
• Íocaíochtaí a bronnadh faoi Bhinse Cúitimh Íospartaigh Stardust
• Íocaíochtaí a bronnadh faoi mar a leag an Fiosrúchán Scóipe ar Chlár Scagthástála CervicalCheck amach
• Gach íocaíocht eile a rinne an tAire Sláinte go díreach nó go hindíreach nó thar ceann an Aire Sláinte faoin bpacáiste bearta tacaíochta a bunaíodh in 2018 do mhná a ndearnadh diagnóisiú ailse cheirbheacs orthu.
• Aon íocaíochtaí a fuarthas faoi Chiste Sparánachta 1916 ón Roinn Oideachais agus Scileanna
• Deontas cothabhála faoin Scéim Deontais Mac Léinn
• Íocaíochtaí a rinne Spórt Éireann faoin Scéim Cardála Idirnáisiúnta
• Íocaíochtaí Uversity a rinneadh faoi na Scoláireachtaí Ardoideachais d’Fhoghlaimeoirí Fásta suas le €7000 in aghaidh na bliana
• Íocaíocht a rinne Seirbhís Íospartaigh agus Mharthanóirí Thuaisceart Éireann (VSS) i gcomhréir le The Victims and Survivors (Northern Ireland) Order, 2006.
• Liúntas Cúram Baile
• Liúntas Cúramóra ar leathrata
• Deontas Tacaíochta Cúramóra
• Tacaíocht Baile atá Dírithe ar Thomhaltóirí (TBDT)
• Íocaíocht Chaomhnóra (Ranníocach) agus Íocaíocht Caomhnóra (Neamh-Ranníocach)
• Díbhinn Teaghlaigh um Fhilleadh ar Obair

Ó Eanáir 2012 ar aghaidh, cuirtear ioncam ó oibriú mar chúntóir baile le FSS san áireamh.

Déantar measúnú ar luach caipitiúil maoine (seachas do theach féin), ar infheistíochtaí agus coigilteas ar bhonn seachtainiúil, mar seo a leanas:

Ní chuirtear an chéad €5,000 san áireamh

Measúnaítear an chéad €10,000 eile ar €1 in aghaidh gach €1,000 eile

Measúnaítear an chéad €25,000 eile ar €2 in aghaidh gach €1,000 eile

Measúnaítear an chéad €40,000 eile ar €4 in aghaidh gach €1,000 eile

Lena dheimhniú cé mhéid de d’ioncam atá de bhreis ar an ráta LLF, asbhain an méid seo a leanas ó d’ollioncam seachtainiúil inmheasúnaithe:

Ar an gcéad dul síos, asbhain aon ÁSPC a íocann tú ag oibriú aon chostais taistil réasúnta a bhaineann leis an obair. Is éagsúil a bheidh do chostais taistil ag brath ar an áit a gcónaíonn agus a n-oibríonn tú – iarr ar d’ionadaí áitiúil den RCS chun breis faisnéise a thabhairt duit.

Ansin asbhain an Ráta Liúntas Bunúsach Leasa Forlíontach (LLF), atá cuí i dtaobh chúinsí do theaghlaigh. I gcás cúramóirí agus daoine 65 bliain d’aois agus níos sine, tá neamhaird bhreise ann – féach thíos.

Neamhaird do dhaoine os cionn 65 bliain d’aois: Má tá 65 bliain d’aois nó os a chionn (nó nuair atá duine amháin den lánúin 65 bliain d’aois nó os a chionn) agus má tá comhioncam teaghlaigh agaibh atá níos mó ná an ráta LLF atá cuí i dtaobh chúinsí do theaghlaigh, ceadaítear neamhaird duit. Is ionann an neamhaird seo agus an difríocht idir an ráta uasta den Phinsean Stáit (Ranníocach) atá cuí i dtaobh do chúinsí agus an ráta den LLF atá cuí i dtaobh chúinsí do theaghlaigh (fiú mura bhfuil pinsean á fháil agat). Is é an éifeacht a bhíonn aige seo ná nach n-íocfaidh duine arb é pinsean Stáit an t-aon ioncam atá aige/aici, níos mó ná an ranníocaíocht íosta teaghlaigh i dtreo a gcíosa.

Mar shampla, b’ionann a bheadh an neamhaird do dhuine 65 bliain d’aois agus níos sine agus ráta an Phinsin Stáit (Ranníocach) uasta (€265.30) lúide an ráta den LLF do dhuine singil (€218), arb ionann sin agus €47.30.

Dheimhneofaí an neamhaird do dhaoine os cionn 65 bliain d’aois i gcás lánúine a bhfuil an bheirt díobh 66 bliain d’aois agus a bhfuil íocaíochtaí ar leith á bhfáil acu nó a bhfuil an bheirt díobh ag oibriú, trí úsáid a bhaint as ráta an Phinsin Stáit (Ranníocach) uasta do bheirt daoine lúide ráta an LLF bhunúsaigh do lánúin (€530.60 - €364 = €166.60). B’ionann a bheadh a neamhaird do dhaoine os cionn 65 bliain d’aois agus €166.60.

Neamhaird do chúramóirí: Má tá íocaíocht cúramóra a fáil agat, ní chuirtear an méid den Liúntas ná den Sochar Cúramóra atá á íoc san áireamh atá os cionn an ráta chuí LLF i do chás féin (an ráta pearsanta do dhuine fásta cleithiúnach nó an ráta pearsanta do dhuine singil). Chun do neamhaird do chúramóir a ríomh, dealaíonn tú an ráta ábhartha LLF (€146 nó €218) ón ráta féin Liúntas nó Sochar Cúramóra atá á fháil agat (gan aon Mhéaduithe do Leanaí Cáilithe a chur san áireamh).

Is e d’ioncam de bhreis ar an ráta LLF do ranníocaíocht do chíos ó do mhaoin (anuas ar ranníocaíocht íosta do theaghlaigh). Mura bhfuil aon ioncam agat os cionn an ráta LLF, ní bhaineann Céim 3 leat.

Méid áirithe de d’ioncam teaghlaigh é an neamhaird ioncaim bhreise nach gcuirtear san áireamh. Ní chuirtear an chéad €75 d’aon ioncam teaghlaigh breise os cionn an ráta LLF do do chúinsí san áireamh. Chomh maith leis sin, ní chuirtear 25% de d’ioncam teaghlaigh breise os cionn €75 san áireamh. Níl aon uasteorainn ar an 25% ar féidir neamhaird a thabhairt air.

Áirítear le hioncam breise ioncam ón méid seo a leanas:

• Fostaíocht pháirtaimseartha nó féinfhostaíocht pháirtaimseartha (faoi 30 uair an chloig sa tseachtain)
• Fostaíocht lánaimseartha nó féinfhostaíocht lánaimseartha (30 uair an chloig nó os a chionn sa tseachtain) nuair a ghlactar leis go dteastaíonn cóiríocht uait faoin Scéim Cóiríochta Cíosa
• Scéimeanna oiliúna a chuirtear ar fáil thar ceann na Roinne Oideachais agus Scileanna (Ógtheagmháil, mar shampla) agus oiliúint na mBord Oideachais agus Oiliúna (BOO)
• Liúntas Fiontraíochta um Fhilleadh ar Obair
• Scéim Shóisialta Tuaithe
• TÚS
• Scéim Dreasachta Poist Pháirtaimseartha
• Fostaíocht Pobail
• Skillnets
• Scéim Gateway
• Íocaíocht Teaghlaigh atá i bhFostaíocht (tugadh Forlíonadh Ioncaim Teaghlaigh (FIT) air roimhe seo)
• Cothabháil os cionn €95.23*

* Déantar cothabháil a mheasúnú mar ioncam teaghlaigh breise agus déantar íocaíochtaí cothabhála suas go dtí €95.23 sa tseachtain a mheasúnú ar an iomlán. (Is é an chúis leis sin ná go meastar an chéad €95.23 sa tseachtain d’íocaíochtaí cothabhála a bheith ina ranníocaíocht i leith do chostas tithíochta.) Baineann an neamhaird ioncaim bhreise le híocaíochtaí cothabhála os cionn an mhéid sin. Más rud é go bhfuil cothabháil níos lú ná €95.23 á fáil agat, ná cur san áireamh í sa chéim seo. Más rud é go sáraíonn do chothabháil €95.23, ba cheart duit €95.25 a dhealú agus an chothabháil iomarcach a chur san áireamh agus do neamhaird ioncaim bhreise á deimhniú

Deimhníonn tú d’ioncam breise trí úsáid a bhaint as an bhfoirmle: (A+B) – C nó luach A – pé ceann is lú.

A = ioncam ó fhostaíocht, ó fhostaíocht fhorordaithe nó ó scéimeanna oiliúna, ón Íocaíocht Teaghlaigh Oibre agus ó íocaíochtaí cothabhála atá níos mó ná €95.23 sa tseachtain

B = ioncam seachtainiúil inmheasúnaithe ó gach foinse eile

C = ráta SWA d’imthosca teaghlaigh

Dealaigh ÁSPC, ranníocaíochtaí pinsin agus íocaíochtaí leanúnachas ioncaim atá faofa ag na Coimisinéirí Ioncaim ó fhigiúr d’ioncaim bhreise.

Dealaigh €75 ansin agus faigh 25% den fhigiúr atá fágtha. Cuir €75 agus 25% den fho-iomlán le chéile - is é seo do neamhaird Ioncaim Bhreise.

Neamhaird ar thuilleamh ó Liúntas Míchumais nó Pinsean na nDall

Má tá Liúntas Míchumais nó Pinsean na nDall á fháil agat agus má oibríonn tú, ní chuirtear a mhéid le €165 sa tseachtain de do thuilleamh ón obair san áireamh. Má tá tú ag oibriú agus má tá Liúntas Míchumais nó Pinsean na nDall á fháil agat, féadfaidh tú an neamhaird tuillimh seo nó an neamhaird ioncaim bhreise a úsáid (ach ní féidir an dá rud a úsáid). Úsáid pé ceann a chruthaíonn an tairbhe is mó duit.

Dealaíonn tú an neamhaird a ríomh tú i gCéim 3 ón bhfigiúr a ríomh tú i gCéim 2 chun do ranníocaíocht ó mhaoin a dheimhniú.

Deimhnigh an méid iomlán nach mór duit a íoc i dtreo do chíosa. Chun seo a dhéanamh, suimigh do ranníocaíocht ó mhaoin (seo an figiúr iomlán tar éis Chéim 4) le do ranníocaíocht íosta teaghlaigh.

Ranníocaíocht íosta teaghlaigh

Ní mór don teaghlach (is é seo an t-éilitheoir ach is féidir duine fásta cáilithe agus leanaí cáilithe a chur san áireamh freisin) ranníocaíocht €30 ar a laghad a íoc i dtreo cíosa. Ranníocann lánúin ar a laghad €40.

Go ginearálta, ba cheart do gach líon tí (is é seo an t-éilitheoir agus seans go mbeadh aosach cáilithe agus leanaí cáilithe san áireamh freisin) ar a laghad €30 a thabhairt don chíos. Más duine de leannán thú, tugann tú €40.

Caithfidh duine muinteartha neamhchleithiúnach a bhraitheann go hiomlán ar íocaíocht leasa shóisialaigh sheachtainiúil ar a laghad €30 a ranníoc, chomh maith. Mar sin féin, ní bheidh ort ranníocaíocht €30 a íoc más rud é gur measúnaíodh sochar agus pribhléid in aghaidh d’íocaíochta leasa shóisialaigh.

Is féidir le hionadaí an RCS an méid den Fhorlíonadh Cíosa atá le híoc a laghdú faoi mhéid atá, ina dtuairim féin, iníoctha ag gach duine muinteartha neamhchleithiúnach atá fostaithe. Is é an gnás agus an cleachtas ná go ndéantar ioncam inmheasúnaithe an duine mhuinteartha neamhchleithiúnach (is é sin, ollioncam lúide ÁSPC agus costais taistil chun na hoibre) a roinnt faoin ráta cuí LLF dá gcás agus iolraítear ansin é faoi €30 lena ndliteanas chun ranníocaíocht a dhéanamh a dheimhniú.

Íocfaidh lánúin atá os cionn 65 bliain d’aois ag a bhfuil ioncam acu atá cothrom leis an bPinsean Stáit (Ranníocach) nó atá níos lú ná an Pinsean Stáit (Ranníocach) dá gcás ranníocaíocht €40 i dtreo a gcíosa. Ranníocfaidh lánúin a bhfuil Pinsin Stáit (Ranníocach) á bhfáil ag an mbeirt acu ach nach bhfuil aon ioncam eile acu, €40 i dtreo a gcíosa.

D’fhonn d’Fhorlíonadh Cíosa a ríomh, dealaigh do ranníocaíocht iomlán i leith cíosa as do chíos seachtainiúil.

I gcéim 5, d’aimsigh tú do ranníocaíocht iomlán i leith do chíosa. Anois, ní mór duit a fháil amach cá mhéad atá ar do chíos seachtainiúil. Is féidir gurb eol duit cheana cá mhéad atá ar do chíos seachtainiúil. Má íocann tú do chíos sa mhí, ní mór duit figiúr do chíosa mhíosúil a iolrú faoi 12 agus é a roinnt ar 52 chun figiúr do chíosa sheachtainiúil a fháil. Is gá nach mó do chíos ná an uasteorainn a shocraítear le haghaidh do cheantair.

Leagtar leibhéal uasta cíosa amach do gach contae. Leagann an Roinn Gnóthaí Fostaíochta agus Coimirce Sóisialaí an leibhéal uasta cíosa do do chontae. Is féidir leis an Roinn rátaí níos ísle a shocrú laistigh de na teorainneacha seo. Más airde do chíos iarbhír ná an cíos uasta áitiúil, b’fhéidir go ndéanfar Forlíonadh Cíosa a dhiúltú duit.

Is féidir leis an RCS íocaíochtaí breise Forlíonta Cíosa a dhéanamh os cionn teorainneacha cíosa nuair is gá. Déantar seo ar bhonn cás ar chás, do dhaoine a bhfuil Forlíonadh Cíosa á fháil acu cheana féin agus i gcás iarratasóirí nua.

Déan teagmháil le hionadaí na Roinne Gnóthaí Fostaíochta agus Coimirce Sóisialaí ag d’Ionad Intreo áitiúil nó d’Oifig Bhrainse Leasa Shóisialaigh.