Cearta cónaithe náisiúnach neamh-LEE

Tá an ceart ag saoránaigh na hÉireann agus na RA cónaí in Éirinn.

Is ball den Aontas Eorpach í Éire, ciallaíonn sé seo gur féidir le saoránaigh an AE agus le baill áirithe dá dteaghlach cónaí in Éirinn faoi dhlíthe um shaoirse gluaiseachta an AE.

Baineann seo chomh maith le saoránaigh na hÍoslainne, na hIorua agus Lichtinstéin (ar chuid den LEE na tíortha seo) agus na hEilvéise.

Anuas air sin, caithfidh Éire iarratais ar chosaint idirnáisiúnta a phróiseáil a dhéanann daoine a thagann go hÉirinn agus a bhfuil tearmann á lorg acu. Féadfaidh iarratasóirí ar chosaint idirnáisiúnta fanacht in Éirinn fad a bhíonn siad ag fanacht lena n-éileamh a phróiseáil.

Is féidir le hÉirinn glacadh le dídeanaithe mar chuid de chomhaontuithe idirnáisiúnta agus mar fhreagairt do ghéarchéimeanna. Tugtar ‘dídeanaithe cláir’ ar na daoine seo agus bronntar an ceart orthu chun cónaí in Éirinn.

Teastaíonn cead ó shaoránaigh eile fanacht in Éirinn níos faide ná 3 mhí.

Tugtar cead fanacht in Éirinn ar feadh tréimhse socraithe ach féadfar é a athnuachan.

Tá coinníollach ag baint leis an gcead a thugtar, ag brath ar na fáthanna a bhfuil tú ag fanacht in Éirinn.

Ní mór duit clárú le hinimirce agus Ceadúnas Cónaithe Éireannach a fháil. Stampálfaidh oifigeach inimirce (nó Garda) do phas freisin le sonraí do chead cónaithe.

Má tá tú ag teacht go hÉirinn le cónaí ann, is féidir leat léamh faoin méid seo a leanas:

1. Riachtanais víosa chun Éire a iontráil
2. Cead chun Éire a iontráil
3. Náisiúnaigh Neamh-LEE a Chlárú

Is féidir leat léamh faoine bhfuil le déanamh má tá tú in Éirinn cheana féin agus go bhfuil athrú tagtha ar do chás ar an suíomh Gréasáin um Soláthar Seirbhíse Inimirce (SSI).

Teastaíonn víosa chun Éire a iontráil ó shaoránaigh thíortha áirithe.

Más mian leat fanacht in Éirinn ar feadh níos faide ná 3 mhí, déanann tú iarratas ar víosa 'D'.

Ba cheart go mbeadh cruthúnas agat chun tacú le d’iarratas. Mar shampla, más mian leat teacht go hÉirinn chun staidéar a dhéanamh, ba cheart go mbeadh cruthúnas agat gur chláraigh tú i gcúrsa agus gur íoc tú táillí teagaisc. Má tá súil agat teacht go hÉirinn chun oibriú, ba cheart go mbeadh do chead fostaíochta faighte agat cheana féin.

Mura dteastaíonn víosa nó réamh-imréiteach uait, ba cheart go mbeadh cáipéisí agat leis an gcuspóir a chruthú go bhfuil tú ag fanacht in Éirinn nuair a iontrálann tú Éire.

I bhformhór na gcásanna, ní féidir leat do chuspóir le bheith in Éirinn a athrú i ndiaidh gur iontráil tú an Stát. Mar shampla, má tugadh víosa duit (más gá) agus má tá cead agat Éire a iontráil mar thurasóir ar feadh a mhéid le 3 mhí, ní féidir leat iarratas a dhéanamh ar chead chun oibriú i rith na 3 mhí. Caithfidh tú Éire a fhágáil agus iarratas a dhéanamh ar chead fostaíochta ó áit lasmuigh d’Éirinn.

Clárú

Caithfidh tú clárú le hinimirce agus Cead Cónaithe Éireannach a fháil. Má bhog tú go hÉirinn chun cónaí le do dhuine muinteartha ar saoránach an AE/an LEE nó na hEilvéise iad, caithfidh tú iarratas scríofa a dhéanamh agus fanacht go dtabharfaidh SSI cuireadh duit clárú.

Más mian leat oibriú in Éirinn, caithfidh tú cead fostaíochta a bheith agat, nó caithfidh gur tugadh cead duit cónaí in Éirinn a cheadaíonn duit oibriú.

Ceadanna fostaíochta

Tá saghsanna éagsúla ceadanna fostaíochta ag Éirinn. Is iad siúd is coitianta Cead Fostaíochta Ginearálta agus an Cead Fostaíochta Scileanna Criticiúla.

Má bheartaíonn tú teacht go hÉirinn chun oibriú, tá ort cur isteach ar chead fostaíochta sula dtagann tú go hÉirinn.

Má chónaíonn tú in Éirinn cheana féin, b’fhéidir go mbeidh tú in ann iarratas a dhéanamh ar chead fostaíochta má tá cead eile agat chun fanacht. Bíonn seo i gceist sna cásanna seo a leanas:

• Tá staidéar á dhéanamh in Éirinn agat agus tá cead inimirce Stampa 2 agat
• Tá tú ag cónaí anseo mar chleithiúnach le sealbhóir cead fostaíochta agus tá Stampa 3 agat
• Tá páirt á glacadh agat sa Chlár do Mhic Léinn Chéimithe agus tá Stampa 1G agat

Ní theastaíonn cead fostaíochta uait chun oibriú in Éirinn fad a bhíonn na stampaí cónaithe seo a leanas agat:

• Stampa 1G
• Stampa 4, 4G nó 4EUFAM
• Stampa 5

Is féidir le mic léinn (a bhfuil Stampa 2 acu) oibriú ar feadh 20 uair an chloig sa tseachtain, ar a fhaide, i rith am téarma agus go lánaimseartha i rith tréimhsí saoire. Is iad na tréimhsí saoire:

• Meitheamh, Iúil, Lúnasa agus Meán Fómhair
• Ón 15 Nollaig go dtí an 15 Eanáir

Ag teacht go hÉirinn chun gnólacht a thosú

Cuireann Éire scéimeanna inimirce ar fáil do dhaoine ar mian leo infheistiú in Éirinn, nó a ngnólacht féin a thosú anseo.

Infheisteoirí

Is féidir cónaitheacht a dheonú in Éirinn bunaithe ar d’infheistíochtaí. Tá an rogha seo ar fáil do dhaoine a dhéanann infheistíochtaí substainteacha sa mhéid seo a leanas:

• Fiontar Éireannach (déantar ar a laghad €1 milliún a infheistiú ar feadh 3 bliana, ar a laghad)
• Ciste infheistíochta a cheadaíonn Banc Ceannais na hÉireann (déantar ar a laghad €1 milliún a infheistiú ar feadh 3 bliana, ar a laghad)
• Infheistíocht in eastát réadach atá liostaithe ar stocmhalartán na hÉireann (déantar ar a laghad €2 milliún a infheistiú ar feadh 3 bliana, ar a laghad)
• Dearlaic a íoc le tionscadal a théann chun sochair an phobail maidir leis na healaíona, spórt, sláinte, cultúr nó oideachas (€500,000, ar a laghad)

Gnólacht a thosú

Is féidir leat iarratas a dhéanamh ar an gClár Fiontraí Nuathionscanta má tá smaoineamh nuálach gnó agat agus má tá an cistiú riachtanach ar a laghad €50,000 agat.

Mic léinn ó áiteanna lasmuigh den LEE (an AE agus an Iorua, an Íoslainn agus Lichtinstéin), an RA agus an Eilvéis iad mic léinn idirnáisiúnta. Más mian leat bheith i do mhac léinn idirnáisiúnta in Éirinn, caithfidh tú an méid seo a leanas a dhéanamh:

• Clárú i gcoláiste
• Do tháillí a íoc
• Iarratas a dhéanamh ar víosa (más ó thír thú óna dteastaíonn víosa)
• Clárú le SSI (má tá tú ag fanacht ar feadh breis agus 90 lá)

Clárú i gcoláiste agus do tháillí a íoc

Caithfidh tú cúrsa a roghnú atá incháilithe do víosa mic léinn. Caithfidh tú na táillí a íoc go hiomlán a ghearrtar ar do chéad bliain má thagann tú in Éirinn más lú na táillí ná €6000. Má tá an táille níos mó ná €6000, caithfidh tú ar a laghad €6000 a íoc i dtreo do tháillí.

Cur isteach ar víosa

Ba cheart duit a sheiceáil an dteastaíonn víosa uait chun Éire a iontráil. Cuireann tú isteach ar víosa gearrchónaithe (C) má mhaireann do chúrsa níos lú ná 90 lá, nó ar víosa fadchónaithe (D) má mhaireann do chúrsa níos faide ná 90 lá. Cuireann SSI eolas mionsonraithe ar fáil ar iarratais ar víosa mic léinn.

Clárú le SSI

Má bheidh tú ag fanacht in Éirinn ar feadh breis agus 90 lá, caithfidh tú clárú agus Cead Cónaithe Éireannach (CCÉ) a fháil.

Is féidir leat léamh faoi rialacha cónaithe do mhic léinn idirnáisiúnta.

Má chónaíonn do chéile nó do pháirtnéir, nó duine muinteartha eile in Éirinn, b’fhéidir go mbeidh tú in ann iarratas a dhéanamh le teacht chun cónaí leo.

In go leor cásanna, caithfidh an duine muinteartha a thaispeáint gur féidir leo tacú leat ó thaobh cúrsaí airgeadais de agus go sásaíonn siad critéir cháilitheachta.

Tá an ceart ag saoránaigh an AE agus an LEE go dtiocfaidh a dteaghlach le cónaí leo faoi dhlí an AE.

Is féidir le daoine a bhfuil stádas cosanta idirnáisiúnta acu iarratas a dhéanamh ar athaontú teaghlaigh thar ceann a neasdaoine muinteartha.

Ciallaíonn cur isteach ar chosaint idirnáisiúnta an rud céanna le tearmann a éileamh.

Is féidir leat iarratas a dhéanamh ar chosaint idirnáisiúnta in Éirinn má tháinig tú go hÉirinn le héalú ó ghéarleanúint i do thír féin.

Is féidir leat iarratas a dhéanamh, chomh maith, ar chosaint idirnáisiúnta mura féidir leat filleadh ar do thír mar gheall go bhfuil eagla ort i dtaobh do shábháilteachta agus cúis mhaith leis.

Fad a bhíonn tú ag feitheamh go ndéanfar cinneadh ar d’iarratas, is féidir leat fanacht in Éirinn. Má cheadaítear d’iarratas, faigheann tú stádas cosanta idirnáisiúnta, mar:

• Dídeanaí
• Duine a bhfuil cosaint choimhdeach acu

Mura dtugtar stádas dídeanaí nó cosanta coimhdí duit, is féidir leat cead a fháil chun fanacht má dhéanann an tAire Dlí agus Cirt an cinneadh gur féidir leat fanacht in Éirinn ar chúis eile.

Tagann roinnt daoine go hÉirinn mar dhídeanaithe cláir. Ciallaíonn seo go ndearna Rialtas na hÉireann an cinneadh a cheadú dóibh cónaí in Éirinn i ndiaidh go ndearna Ard-Choimisinéir na Náisiún Aontaithe le haghaidh Dídeanaithe iarraidh.

Déantar cur síos sa tábla thíos ar na príomhdhlíthe inimirce atá i bhfeidhm faoi láthair, agus déantar cur síos gearr orthu.

Stádas inimirce in Éirinn

Cuirtear eolas mionsonraithe faoi scéimeanna agus ceadanna inimirce ar fáil ar láithreán gréasáin Sholáthar Seirbhíse Inimirce.