Nochtadh i gcásanna coiriúla

I dtriail choiriúil ní mór do lucht an ionchúisimh an fhianaise ábhartha go léir atá acu a nochtadh don lucht cosanta roimh an triail. Má chúisítear tú as cion coiriúil, tá sé de cheart agat an fhianaise a bhfuil sé beartaithe ag lucht an ionchúisimh a úsáid ag do thriail a fháil, chomh maith leis an bhfianaise atá acu nach bhfuil sé beartaithe acu a úsáid, dá bhféadfadh an fhianaise sin cabhrú le do chosaint.

Tá an dualgas nochtaithe bunaithe ar cheartas nádúrtha agus bunreachtúil, cásdlí agus prionsabail reachtúla. Ach baineann dualgas difriúil le ionchúisimh achoimre a thriailtear sa Chúirt Dúiche os comhair breithimh ach gan giúiré, agus ionchúisimh ar díotáil, a thriailtear os comhair breithimh agus giúiré sa Chúirt Chuarda nó sa Phríomh-Chúirt Choiriúil.

I gcás achomair ní bhíonn dualgas ginearálta ar lucht an ionchúisimh ráitis finnéithe a sholáthar duit roimh ré, bíodh go bhfuil siad á lorg agat nó nach bhfuil. Má déanann tú iarratas leis an gcúirt ar na ráitis a fháil, is faoin gcúirt socrú an ceart iad a sholáthar duit ar mhaithe le ceartas. Leag an Chúirt Uachtarach na hábhair a d'fhéadfadh go mbeadh ar an gcúirt a mheas i i Director of Public Prosecutions v Garry Doyle [1994] 2 IR 286.

Agus iad ag smaoineamh ar cheart nó nár cheart fianaise a scaoileadh, ní mór do lucht an ionchúisimh prionsabail chosúlacha a mheas. Má iarrann tú go soláthrófaí ráitis duit, is é tú féin go príomha nó do aturnae atá freagrach as fáthanna dóthanacha leis an nochtadh a sholáthar.

I gcás trialach ar díotáil tá dualgas reachtúil ar lucht an ionchúisimh ábhair áirithe a sholáthar duit roimh do thriail a leagann amach an fhianaise a bhfuil sé beartaithe a thabhairt sa triail i do choinne. Is gnách go dtugtar an Leabhar Fianaise ar na doiciméid sin.

Nuair a thoilíonn an Stiúrthóir Ionchúiseamh Poiblí (SIP) go gcuirfear ar aghaidh thú le triail, caithfidh an SIP an Leabhar Fianaise a sheirbheáil ort (nó ar d'aturnae) laistigh de 42 lá tar éis duit a bheith sa Chúirt Dúiche den chéad uair. Is féidir leis an SIP iarratas a dhéanamh ar an gCúirt Dúiche chun síneadh a chur leis an tréimhse 42 lá, agus déanfaidh an Chúirt Dúiche an síneadh seo a dheonú go hiondúil sna cúinsí a leanas:

• Cúis mhaith lena leithéid a dhéanamh
• Bheadh sé chun leasa an cheartais a leithéid a dhéanamh

Ní leagann an dlí síos teorainn ar bith faoi fhad an tsínidh. Mar sin féin, caithfidh cúis mhaith a bheith le síneadh, cosúil le fiosrúchán na nGardaí a bheith casta agus mórán finnéithe a bheith bainteach leis an gcás.

Má dhiúltaíonn an Chúirt Dúiche síneadh ama a thabhairt do sheirbheáil an Leabhair Fianaise, caithfear na himeachtaí i do choinne maidir leis an gcion a scriosadh amach. Ní chiallaíonn sé seo go bhfuil an cás dúnta nó tugtha chun críche. Nuair a dhéanann an Chúirt Dúiche imeachtaí a scriosadh amach, tarlaíonn sé gan dochar do thionscnamh imeachtaí ar bith i do choinne ag an SIP. Ciallaíonn sé seo gur féidir leis an SIP tú a thógáil os comhair na cúirte arís ar na cúisimh chéanna.

Má tá sé beartaithe agat a bheith ag brath ar fhianaise ailibí ar bith le linn trialach, caithfear an ailibí a fhógairt don ionchúiseamh laistigh de 14 lá ó sheirbheáil an Leabhair Fianaise.

Cad atá cuimsithe sa Leabhar Fianaise?

Is iad na doiciméid seo a leanas a chaithfear a sheirbheáil ort nó ar d'aturnae:

• Ráiteas maidir leis na cúisimh i do choinne
• Cóip d'fhaisnéis faoi mhionn (i scríbhinn) ónar eascair na himeachtaí, is é sin gearán scríofa a rinneadh chuig na Gardaí Síochána
• Liosta na bhfinnéithe a bhfuil beartaithe ag an SIP glaoch orthu le linn na trialach
• Ráiteas an fhianaise atáthar ag súil go dtabharfaidh gach finné ag an triail
• Liosta na bhfoilseán atá le cur i láthair le linn na trialach.

Chomh luath agus atá an Leabhar Fianaise ullmhaithe, déantar é a sheirbheáil ort. Ní chiallaíonn seirbheáil an Leabhair Fianaise nach féidir leis an SIP doiciméid bhreise a sheirbheáil ort níos déanaí.

Ag am ar bith ina dhiaidh sin, caithfidh an SIP doiciméid áirithe a sheirbheáil ort má tá a leithéidí ann. Áirítear na doiciméid bhreise seo a leanas ina measc:

• Liosta d'fhinnéithe breise ar bith a bhfuil beartaithe ag an SIP glaoch orthu le linn na trialach
• Ráiteas faoin bhfianaise atáthar ag súil go dtabharfaidh gach finné atá ar an liosta d'fhinnéithe breise
• Ráiteas faoin bhfianaise bhreise ar bith atáthar ag súil go dtabharfaidh finné ar bith atá ar an liosta finnéithe roimhe
• Liosta na bhfoilseán breise ar bith

Tá sé de cheart agat gach foilseán a scrúdú, atá luaite ar liosta na bhfoilseán.

Cé a chuireann an Leabhar Fianaise le chéile?

Cé go bhfuil an Leabhar Fianaise curtha le chéile agus seirbheáilte ar son an SIP, is iondúil gurb é/í an Garda imscrúdaithe atá freagrach as an Leabhar Fianaise a chur le chéile. Tosaíonn obair ar an Leabhar Fianaise láithreach tar éis do chéad láithreas sa Chúirt Dúiche.

Mar atá luaite thuas, is féidir le cur le chéile an leabhair fianaise a bheith ina phróiseas fadálach, go háirithe nuair atá an cás casta agus líon mór finnéithe i gceist. Bíonn ráitis na bhfinnéithe go hiondúil ar an aicme doiciméad is mó sa Leabhar Fianaise. Tá na ráitis ar fad ó Ghardaí, finnéithe na coire agus finnéithe saineolacha (cosúil le saineolaithe fóiréinseacha agus saineolaithe míochaine) bailithe le chéile ag an nGarda imscrúdaithe le háireamh sa Leabhar Fianaise.

An bhfuil an t-ábhar a bhailítear nochtadh go léir?

D'fhéadfadh go mbeadh ábhar breise ag lucht an ionchúisimh ar shocraigh siad gan a úsáid ag do thriail. Ba cheart an fhianaise sin a nochtadh duit, gan iarratas, má bhaineann an fhianaise le do chosaint.

Tá tuilleadh eolais ar nochtadh ar fáil san fhoilseachán Guidelines for Prosecutors (pdf) atá ar fáil ar Láithreán gréasáin an Stiúrthóra Ionchúiseamh Poiblí.