An Ardchúirt
- Réamhrá
- Struchtúr na cúirte
- Cásanna sibhialta
- Cásanna coiriúla
- Bannaí
- Oifig Scrúdaitheoir na hArd-Chúirte
- Eolas breise
Réamhrá
Tá an Ard-Chúirt ar an tríú leibhéal i gcóras cúirteanna na hÉireann agus tá sí ar an leibhéal is airde inar féidir tús a chur le himeachtaí dlí. Tá dlínse aici ar cheisteanna sibhialta agus coiriúla agus éistear inti le cásanna níos tromchúisí, cosúil le trialacha i leith dúnmharú.
Murab ionann agus an Chúirt Chuarda agus an Chúirt Dúiche, ní cúirt dlínse áitiúla agus teoranta í an Ard-Chúirt. Ciallaíonn seo nach bhfuil srian ar an gcúirt gan éisteacht ach le cásanna ó limistéir áirithe agus nach bhfuil aon teorainn ar an méid damáistí airgeadaíochta is féidir léi a bhronnadh.
Is féidir leat achomharc a dhéanamh ar thoradh cáis, ar éisteadh i dtosach léi san Ard-Chúirt, leis an gCúirt Achomhairc nó, i gcásanna áirithe, go díreach leis an gCúirt Uachtarach.
Struchtúr na cúirte
Tá Uachtaráin na hArd-Chúirte freagrach as oibriú na cúirte iomláine a bhainistiú, agus as éisteacht le cásanna agus tá 36 gnáthbhreitheamh inti. Breithiúna na hArd-Chúirte freisin iad Uachtarán na Cúirte Cuarda, Uachtarán na Cúirte Achomhairc agus an Príomh-Bhreitheamh.
Is gnách go n-éisteann breitheamh amháin le cásanna san Ard-Chúirt agus go ndéanann an breitheamh sin cinneadh fúthu. Is féidir le hUachtarán na hArd-Chúirte cinneadh a dhéanamh go n-éistfidh triúr breithiúna le cás, áfach, i gcúirt ar a dtugtar cúirt roinne.
Nuair a bhítear ag éisteacht le cásanna sibhialta, is gnách go mbíonn an Ard-Chúirt bunaithe sna Ceithre Chúirt i mBaile Átha Cliath. Nuair a bhítear ag éisteacht le cásanna coiriúla, tugtar an Phríomh-Chúirt Choiriúil ar an gcúirt agus bíonn sí bunaithe sna Cúirteanna Breithiúnais Coiriúla i mBaile Átha Cliath.
Éistear le cásanna san Ardchúirt freisin ar cuireadh tús leo san Ard-Chúirt (seachas le hachomhairc a rinneadh i gcúirteanna níos ísle) sna láithreacha seo a leanas:
- Corcaigh agus Gaillimh
- Luimneach
- Port Láirge, Sligeach, Leitir Ceanainn agus Dún Dealgan
- Cill Chainnigh agus Inis
Éistear le hachomhairc san Ardchúirt ón gCúirt Chuarda i gcásanna dlí shibhialta agus dlí teaghlaigh i gcaitheamh na bliana i mBaile Átha Cliath agus faoi dhó sa bhliain ag na hionaid seo a leanas:
- Caisleán an Bharraigh
- Corcaigh
- Dún Dealgan
- Inis
- Gaillimh
- Cill Chainnigh
- Luimneach
- Leitir Ceanainn
- Sligeach
- An Nás
- Port Láirge
Is féidir leat teacht ar an sceideal iomlán suíonna san Ard-Chúirt in ionaid chúige ar láithreán gréasáin na Seirbhíse Cúirteanna.
Cásanna sibhialta
Is féidir leis an Ardchúirt cinneadh a dhéanamh faoi gach ceist agus ábhar, cibé má bhaineann siad leis an dlí nó le fíric, cúrsaí sibhialta nó coiriúla. Is féidir déileáil san Ard-Chúirt le caingne a gcuirtear tús leo i ngach cuid den tír agus níl aon teorainn ná srian ginearálta ann ar cé mhéid airgid is féidir leis an gCúirt a bhronnadh ó thaobh cúitimh nó damáistí.
I gcásanna sibhialta níos tromchúisí (cosúil le clúmhilleadh nó éilimh ar dhamáistí i ngeall ar ionsaí), is féidir le breitheamh suí le giúiré san Ard-Chúirt. I ngach cás, teastaíonn vóta tromlaigh 9 as 12 ghiúróir leis an bhfíorasc a dheimhniú.
Is féidir an méid seo a leanas a dhéanamh san Ard-Chúirt:
- Éisteacht le cásanna faoi éilimh ar dhamáistí níos mó ná €75,000 (díobháil phearsanta €60,000)
- Éisteacht le ceisteanna faoi bhailíocht dlí
- Éisteacht le hachomhairc ón gCúirt Chuarda i gceisteanna sibhialta
- Athbhreithniú a dhéanamh ar chinntí a dhéantar sna cúirteanna níos ísle go léir trí athbhreithniú breithiúnach
- Rialáil a dhéanamh ar cheist dlí a sheol an Cúirt Dúiche ar aghaidh agus is féidir éisteacht le hachomhairc sa chúirt faoi chúinsí áirithe eile trí reacht
- Athbhreithniú a dhéanamh ar chinntí a rinne Binsí Fiosrúcháin áirithe
- Athbhreithniú a dhéanamh ar chinntí a rinne comhlachtaí poiblí (mar shampla, cinntí an Aire Dlí agus Cirt maidir le ceisteanna inimirce)
Is féidir leat eolas breise a léamh faoi nós imeachta na hArd-Chúirte i gcásanna sibhialta.
Cásanna coiriúla
Nuair a bhítear ag éisteacht le cásanna faoi cheisteanna coiriúla san Ard-Chúirt, tugtar an Phríomh-Chúirt Choiriúil uirthi. Suíonn Breitheamh na hArd-Chúirte i gceisteanna coiriúla le giúiré dáréag.
Caithfear éisteacht leis na saghsanna seo a leanas de chionta i suí sa Phríomh-Chúirt Choiriúil le breitheamh agus le giúiré:
- Tréas
- Spreagadh nó eolas tréasa a cheilt
- Cionta a bhaineann le bac a chur leis an rialtas agus ar an Uachtarán
- Dúnmharú, iarracht ar dhúnmharú, comhcheilg um dhúnmharú
- Píoráideacht
- Cionta faoin Acht um Chinedhíothú, 1973
- Éigniú, tromionsaí gnéasach, iarracht ar thromionsaí gnéasach faoin Acht um an Dlí Coiriúil (Banéigean) (Leasú), 1990
Ní gá go mbíonn fíorasc d’aon ghuth (comhaontaíonn gach ball den ghiúiré leis) i gcásanna ina bhfuil ar a laghad 11 ghiúróir, chomh fada agus go gcomhaontaíonn deichniúr díobh, ar a laghad, le fíorasc tar éis gur éag fad réasúnta ama (tráth nach giorra ná 2 uair an chloig).
Bannaí
Má dhiúltaítear bannaí duit sa Chúirt Dúiche, is féidir leat iarratas a dhéanamh leis an Ard-Chúirt ar bhannaí. Má cheadaítear bannaí duit sa Chúirt Dúiche, is féidir leat iarratas a dhéanamh leis an Ard-Chúirt go n-athrófar coinníollacha na mbannaí. Má chúisítear thú i ndúnmharú agus i gcionta áirithe eile tromchúiseacha, ní féidir leat ach iarratas a dhéanamh leis an Ard-Chúirt ar bhannaí.
Oifig Scrúdaitheoir na hArd-Chúirte
Tá ról ag Oifig Scrúdaitheoir na hArd-Chúirte i roinnt saghsanna d’imeachtaí san Ard-Chúirt, an méid seo a leanas ina measc:
- Cásanna riaracháin - nuair a bhíonn eastát duine mhairbh faoi réir dlíthíochta. Mar shampla, nuair a bhíonn díospóid ann maidir le conas a riaradh an t-eastát, cén sócmhainní atá san eastát, cé atá i dteideal tairbhe a bhaint as an eastát agus cé hé/hí creidiúnaí an eastáit. Tabharfaidh an Scrúdaitheoir faoi na fiosrúcháin ábhartha.
- Cásanna morgáiste - imeachtaí áirithe ina lorgaíonn sealbhóir saghsanna áirithe de mhorgáiste an bhunréadmhaoin. Comhordóidh an Scrúdaitheoir an próiseas díola a luaithe a dhéanann an chúirt ordú díola.
- Ceisteanna féimheachta – próiseálann an Scrúdaitheoir iarratais ar fhéimheacht agus gníomhaíonn sé/sí mar Chláraitheoir don chúirt a sannadh do dhéileáil le himeachtaí féimheachta, ar a dtugtar an Liosta Féimheachta. Gníomhaíonn an Scrúdaitheoir freisin mar Chláraitheoir don chúirt a sannadh do dhéileáil le ceisteanna a chuirtear ar bun i láthair an Scrúdaitheora, ar a dtugtar Liosta an Scrúdaitheora.
Níl ról maoirseachta ag an Scrúdaitheoir a thuilleadh maidir le leachtú cuideachtaí, murach go ndearnadh an t-ordú foirceanta roimh an 1 Meitheamh 2015.
Níor cheart a cheapadh gurb ionann ról Scrúdaitheoir na hArd-Chúirte agus ról scrúdaitheora is féidir le cúirt a cheapadh le measúnú a dhéanamh ar ionchais mharthanachta cuideachta ag a bhfuil deacracht airgeadais.
Is féidir leat níos mó a léamh faoi Oifig Scrúdaitheoir na hArd-Chúirte ar láithreán gréasáin na Seirbhíse Cúirteanna.
Eolas breise
Chun teacht ar eolas breise faoin Ard-Chúirt, eolas san áireamh faoi chás a thaisceadh, ba cheart duit teagmháil a dhéanamh le Lár-Oifig na hArd-Chúirte.
I gcás ceisteanna cúirte maidir le féimheacht, cásanna riaracháin, fiosrúcháin neasghaoil agus aon cheisteanna eile a chuireann an chúirt faoi bhráid an Scrúdaitheora, is féidir leat teagmháil a dhéanamh le hOifig Scrúdaitheoir na hArd-Chúirte.
Is féidir leat níos mó a léamh freisin faoi nós imeachta na hArd-Chúirte ar láithreán gréasáin na Seirbhíse Cúirteanna.