Stádas caomhnóireachta aithreacha

Bíonn cearta caomhnóireachta gan cheistiú ag máithreacha uile i dtaobh a leanaí, is cuma iad a bheith pósta nó gan a bheith pósta, ach amháin má chuirtear an leanbh chun uchtála. Bíonn cearta caomhnóireachta gan cheistiú ag athair i dtaobh a leanbh má tá sé pósta le máthair an leanbh sin. Seo an cás fiú más i ndiaidh bhreith an linbh a phós an lánúin.

In Alt 6 den Acht um Chaomhnóireacht Naíon 1964 arna leasú, leagtar síos na cearta caomhnóireachta a bhíonn ag tuismitheoirí. Leis na cearta seo, bíonn an ceart ag tuismitheoirí cinntí tábhachtacha a dhéanamh maidir le tógáil an linbh, mar shampla: cinneadh maidir le creideamh, oideachas, cóir leighis nó áit chónaithe an linbh.

Ní bhíonn cearta caomhnóireachta gan cheistiú ag athair maidir lena leanbh mura bhfuil sé pósta le máthair an linbh sin. Má aontaíonn an mháthair go gceapfar ina chaomhnóir dlíthiúil é, ní mór don bheirt acu chomhdhearbhú reachtúil a shíniú. Ní mór an dearbhú reachtúil (IR 5/1998) a shíniú i láthair Feidhmeannach Síochána nó Coimisinéir Mionnaí. Má tá níos mó na leanbh amháin i gceist, ní mór dearbhú reachtúil ar leith a dhéanamh i dtaobh gach leanbh ar leith acu.

Tá foráil déanta in Acht um Leanaí agus Cóngais Teaghlaigh, 2015 le haghaidh roinnt athruithe ar an Acht um Chaomhnóireacht Naíon 1964. Mar shampla, beidh athair neamhphósta ina chaomhnóir gan cheistiú má tá sé tar éis bheith ina chónaí le máthair an linbh le haghaidh 12 mhí as a chéile i ndiaidh 18 Eanáir 2016, 3 mhí ar a laghad acu siúd leis an máthair agus an leanbh i ndiaidh bhreith an linbh. Má tá easaontas maidir le an bhfuil siad ag ina gcomhchónaí ar feadh na tréimhse ama riachtanach, féadfar iarratas ar an deimhniú riachtanach don chúirt a dhéanamh.

Iarratas a dhéanamh ar an gcúirt le haghaidh caomhnóireachta

Mura n-aontaíonn an mháthair go mbeidh an t-athair ina chaomhnóir, is féidir leis iarratas a dhéanamh ar an gCúirt Dúiche chun caomhnóireacht a fháil.

Chomh maith le haithreacha, is féidir le daoine áirithe eile iarratas a dhéanamh ar an gcúirt le haghaidh caomhnóireacht a fháil:

• Is féidir le leastuismitheoir, páirtí sibhialta nó duine a raibh cónaí orthu le tuismitheoir an linbh ar feadh tréimhse nach giorra ná 3 bhliain iarratas a dhéanamh ar an gcúirt chun bheith ina chaomhnóir/caomhnóir, áit a raibh siad mar chomhthuismitheoir don leanbh ar feadh tréimhse níos faide ná 2 bhliain.
• Duine atá tar éis gnáthchúnamh laethúil a thabhairt do leanbh ar feadh tréimhse leanúnaí atá níos faide ná bliain, is féidir leo iarratas a dhéanamh chun caomhnóireacht a fháil i gcás nach bhfuil tuismitheoir ná caomhnóir ag an leanbh a bhfuil fonn orthu, nó a bhfuil in ann, na cearta agus na freagrachtaí a bhaineann le caomhnóireacht a chur i bhfeidhm.

Chomh maith leis sin, is féidir le tuismitheoir caomhnóir sealadach a ainmniú ar féidir leis an gcúirt é/í a cheapadh má tá an tuismitheoir buailte le breoiteacht nó gortú atá tromchúiseach a gcuireann bac orthu a bhfreagrachtaí caomhnóireachta a chur i bhfeidhm maidir lena leanbh.

Má cheaptar athair ina chaomhnóir sa chúirt, d’fhéadfadh sé tarlú go mbainfí an ceart caomhnóireachta sin am éigin sa todhchaí ach de ghnáth bíonn athair atá pósta le máthair an linbh ina chaomhnóir saoil.